Martial Van Schelle (1899-1943) was een Belgische atleet,  met wortels in de Kempense gemeente Merksplas, in Brussel en in Chicago. Van Schelles onwaarschijnlijke levensverhaal doet dromen. Hij nam in 1917 dienst in het Amerikaanse leger en belandde aan het front. Maar hij was ook een geweldige sportman, een succesvolle ondernemer én verzetsman tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Zijn vader, Albert Van Schelle, werkte voor het Rode Kruis en leerde tijdens een van zijn talrijke buitenlandse reizen Annie Marwin Fowler kennen, een Amerikaanse uit Springfield. Ze huwden in 1898 en vestigden zich op Van Schelles landgoed in Merksplas, waar hij paarden fokte en zijn vrouw zich toelegde op de kweek van Belgische kippenrassen. Hun enige zoon groeide op in aanzienlijke vrijheid – zijn moeder was vaak onderweg naar wedstrijden met haar prijskippen, zijn vader was slecht te been en toegeeflijk.

Lusitania

In de zomer van 1914 logeerden de vijftienjarige Martial en zijn moeder bij familieleden in de Verenigde Staten. Toen het ernaar uitzag dat de oorlog lang zou duren, besloot zijn moeder in mei 1915 alleen terug te keren naar België. Ze scheepte in op de Lusitania; het luxeschip werd op 7 mei getorpedeerd voor de Ierse kust. Mevrouw Van Schelle kon gered worden, maar overleed in 1917 aan de doorstane ontberingen. Haar zoon nam dienst in het Amerikaanse leger en behoorde tot het eerste korps dat naar het front in Frankrijk overstak.

Snelschoenmakerijen

Na de wapenstilstand deed Martial Van Schelle  alsnog zijn legerdienst in België; aan de kadettenschool werd hij, die had leren zwemmen in het Merksplasse riviertje de Mark, de zwemcoach van de toekomstige Leopold III.  Het ene exploot volgde op het andere: Van Schelle werd minstens tienmaal Belgisch zwemkampioen, was een van de eerste Belgische basketbalspelers, promootte de wintersporten en organiseerde in de jaren 1930 zeer succesvolle ijsgala’s en ijshockeywedstrijden, waarvoor hij de Canadese ploeg Ster van het Noorden naar België haalde. Hij schaatste, deed aan waterpolo en bobsleeën.

Met financiële steun van zijn grootmoeder zette hij een keten op van snelschoenmakerijen (voordien onbekend in België). Hij nam ook meermaals deel aan de internationale ballonvaartwedstrijden Gordon-Bennett, waarbij hij een keer in de Russische steppen landde. In Brussel opende hij de prestigieuze winkel Van Schelle Sports aan de Loxumstraat, die later verhuisde naar de Koningsgalerij en tot in 2010 bestond.

Gevallen voor het vaderland

Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging Martial Van Schelle in het verzet. Hij financierde een vluchtlijn voor neergeschoten vliegeniers, verzamelde inlichtingen en onderhield contacten met Parijse verzetslui (om die reden werd hij postuum gedecoreerd door generaal de Gaulle). Op 15 januari  1943 werd hij gearresteerd door de Gestapo en meteen naar het concentratiekamp Breendonk gevoerd. Hier werd hij twee maanden later, samen met negen andere politieke gevangenen, als gijzelaar gefusilleerd. Martial Van Schelle ligt begraven op het Ereperk der Gefusilleerden achter de RTBF-gebouwen.

Van Schelle op Erfgoeddag

De grootvader van schrijfster Leen Huet was Martial Van Schelles buurjongen in Merksplas en in de jaren 1970 de auteur van een kleine biografie van deze bijzondere figuur. Martial Van Schelle is haar sindsdien blijven fascineren, en speelt een belangrijke rol in haar boeken Mijn België (2004) en Almanak (2007). Op Erfgoeddag vertelt ze belangstellenden meer over Martial Van Schelle bij zijn geboortehuis, Diepte 2, in Merksplas. Iedereen hartelijk welkom.

Met heel veel dank aan Leen Huet voor deze tekst. Lees meer over Leens leven en werk op haar website.

Afbeelding: gesigneerd portret van Van Schelle (c) Memoriaal Breendonk