Het is een verhaal dat sterk tot de verbeelding spreekt: de Britse krijgsgevangene Denis Avey was ‘the man who broke into Auschwitz’, of: ‘De man die naar Auschwitz wilde’.  Zijn vorig jaar te boek gestelde relaas is wereldwijd een bestseller, ook bij ons. Toch rijzen steeds meer twijfels over het waarheidsgehalte van zijn heldenrelaas.

Het klinkt als een scenario voor een spannende film. Avey ruilde met een joodse gevangene van kleren en bracht tweemaal de nacht door in het dodenkamp. Zijn motief? Hij wou met eigen ogen de gruwelijkheden zien waarover hij in het krijgsgevangenkamp Monowitz verhalen hoorde. Een sterk staaltje moed dat Avey vorig jaar de onderscheiding 'British Hero of the Holocaust' uit handen van de toenmalige premier Gordon Brown opleverde.

Vreemd genoeg was het pas twee jaar geleden dat Denis Avey (°1919) in een interview met de BBC voor het eerst gewag van de wijze waarop hij destijds in Auschwitz ‘inbrak’. In Monowitz ontmoette Avey een Nederlandse jood, Ernst Lobethal, en wist hem chocolade en sigaretten te bezorgen. Mede dankzij die hulp wist Lobethal de oorlog te overleven. Als reden voor zijn lange stilzwijgen voerde Avey aan dat hij lange tijd leed aan posttraumatische stress. Bovendien leek niemand vlak na de oorlog geïnteresseerd in zijn verhaal.

Met hulp van de BBC-interviewer, Rob Broomby, schreef Avey zijn ervaringen vooralsnog neer in ‘The man who broke into Auschwitz’. Sindsdien geldt Avey, nu 92 jaar oud, als een held. In de Britse pers volgden vele artikelen over en interviews met de innemende oud-soldaat. Toch duurde het niet lang voordat de pers ook vraagtekens plaatste bij Avey's ongelofelijke verhaal. Zo verscheen er een uitgebreid artikel in de Daily Mail, waarin zware kritiek werd geuit op het waarheidsgehalte van het boek. De krant deed navraag bij historici, overlevenden en nabestaanden en somt de nodige tegenstrijdigheden en onwaarschijnlijkheden op. Zo blijkt er al in de jaren 50 een boek te zijn verschenen over een Britse krijgsgevangene, Charles Coward, die eveneens met een joodse gevangene in Auschwitz van plek zou hebben geruild. Het boek, getiteld 'The Password is Courage', kreeg als ondertitel 'The Man Who Broke into Auschwitz' mee. Dat twee Britten in hetzelfde kamp hetzelfde huzarenstukje zouden hebben geleverd, lijkt wel heel erg onwaarschijnlijk. Inmiddels heeft het Joods Wereldcongres om nader onderzoek verzocht.

Avey's boek werd intussen vertaald in het Nederlands en in het Duits ('Der Mann, der ins KZ einbrach').

Leestips:
Bekijk het nieuwsitem van 29 november 2009 op de site van de BBC.
Lees meer over de British Hero of the Holocaust op Wikipedia, met tal van doorverwijzende hyperlinks, ook naar Denis Avey' bio.