Toulouse, 1560. Martin Guerre, een boer afkomstig uit het dorpje Artigat in Frans Baskenland, legt een klacht neer tegen Arnaud du Tilh. Deze laatste had - na het vertrek van Martin Guerre uit zijn dorp omwille van een geschil - twaalf jaar lang diens identiteit geclaimd en zich voorgedaan als de banneling. Arnaud du Tilh was er zelfs in geslaagd Guerres echtgenote, Bertrande de Rols, te overtuigen van zijn rol. Na een lange en complexe juridische procedure velt het hof haar oordeel. Du Tilh wordt schuldig bevonden, en vervolgens publiekelijk verbrand. De dubbelganger was ontmaskerd.


Martin Aguerre werd in 1524 geboren in het stadje Hendaye, in de Franse Pyreneeën, als oudste zoon van Sanxi Aguerre. Drie jaar later verhuist de familie naar Artigat, en verfranst hun naam naar 'Guerre'. Op veertienjarige leeftijd treedt Martin Guerre in het huwelijk met Bertrande Rols. In 1548 gebeurt er echter iets wat het leven in Artigat grondig zou doorheen schudden. Martin wordt namelijk beschuldigd van graandiefstal en wordt, volgens het Baskische gewoonterecht, verbannen. Zijn vrouw en kind moet hij achterlaten. Exit Martin Guerre dus.

Tijdens de zomer van 1566 arriveert een man in het dorpje, die beweert Martin Guerre te zijn. Aanvankelijk wijst alles erop dat hij de verbannen dorpeling is. Hij kent namelijk het merendeel van de bewoners, waaronder zijn oom Pierre, zijn vier broers en zijn echtgenote Bertrande. Zijn vrouw is daarbij formeel: dit is haar echtgenoot. Maar algauw komen er barsten in de façade... In 1599 verklaart een soldaat die in Artigat passeert, dat de echte Martin in 1559 een been zou verloren hebben tijdens een veldslag. Pierre, Martin Guerres oom, wordt de motor achter de zoektocht naar de echte Pierre. Hij spant zelfs een rechtszaak aan. Meer dan 150 getuigen worden opgeroepen. Sommigen herkennen Martin Guerre, anderen stellen dat de man die beweert Martin Guerre te zijn, in werkelijkheid Arnaud du Tilh is, iemand van een paar dorpen verderop. Nog anderen kunnen (of willen) zich niet uitspreken...

En dan gebeurt een echte coup de théâtre: de échte Martin Guerre duikt op! Daarmee verliest de claim van Arnaud du Tilh elke geloofwaardigheid. Over de precieze reden van zijn terugkeer blijven de bronnen het antwoord schuldig...

De geschiedenis bulkt van dubbelgangers. Zo is er nog het 19e-eeuwse verhaal van slagerszoon Arthur Orton, die zich uitgaf als de vermiste, steenrijke Roger Charles Tichborne. Dit verhaal beroerde rond 1870 de hele Commonwealth... Er stond dan ook veel geld op het spel, véél geld. Of zie ook ons eerder bericht over de schrijnende geschiedenis van de onfortuinlijke Octave Monjoin (of Anselme Mangin).

Iets 'onschuldiger'van aard, en allicht ook veel minder spraakmakend, is een re-enactment van de hand van Hergé. Deze meesterlijke marketeer avant la lettre liet zijn gekuifde held op 8 mei 1930 ‘in het echt’ opdraven. In Le Petit XX, de bijlage van de katholieke krant waarin Kuifje zijn
avonturen versloeg, werd de terugkeer van de heroïsche reporter uit het land der Sovjets uitgebreid aangekondigd. Er werd – bij gebrek aan een geschikte knaap – een meisje uitgekozen dat Kuifje moest spelen. Hergé schminkte haar naar verluidt eigenhandig,  voorzag een Russisch kostuum met rode laarzen en vond ook nog eens een witte (weliswaar met een grote, bruine vlek) fox terrier. Gedrieën trokken ze naar Keulen, vanwaar ze de trein naar Brussel namen. Bij hun aankomst in het Noordstation stond een mensenzee hen op te wachten en toe te juichen. Die stunt werd in 1931 nog eens dunnetjes overgedaan, met de jonge Henri Dendoncker als Kuifje.

Beluister de reportage op Cobra.be over de dubbelganger van Kuifje. Bekijk de trailer van de film 'Le retour de Martin Guerre' op Flixster.

Leestips: MAGNUSSON (Magnus), Fakers, Forgers and Phoneys. Famous scams and scamps, Edingburgh - London, Mainstream publishing, 2007, 414p. Zie ook het eerdere blogbericht dat we aan deze publicatie hebben gewijd.

ZEMON DAVIS (Natalie), De terugkeer van Martin Guerre : historische reconstructie van een legende 1548-1560, Amsterdam, 1985, Elsevier, 144p. Nog veel meer leesvoer over Martin Guerre vind je op deze blogsite.

Afbeeldingen: masker (bovenaan), onderaan de protagonisten uit het verhaal over Roger Charles Tichborne (links op de foto) en zijn dubbelganger (rechts). Foto rechts is een portret van Octave Monjoin/Anselme Mangin.