Armoede is, jammer genoeg, van alle tijden. Maar telkens anders zijn de verschijningsvorm en de reactie vanuit de samenleving. Doorheen de geschiedenis zijn er privépersonen, geestelijken, instellingen en overheden bij betrokken. Hun activiteiten, ontplooid om armen te ondersteunen, hen richting te geven en te helpen strijden, kunnen gevat worden onder ‘sociaal werk’. De website Canon Sociaal Werk geeft elke kandidaat-deelnemer aan Erfgoeddag een stevige brok context.

De Canon Sociaal Werk (www.canonsociaalwerk.eu/be)  en cultureel erfgoed

Op deze site vind je de hoogtepunten van de Vlaamse aanpak van armoede en uitsluiting en van de inzet bij ontwikkeling en emancipatie van armen. Het gaat om een lange geschiedenis van vrijwillig en (semi-)professioneel optreden, met bijzondere figuren, instellingen en werkwijzen. Die proberen de initiatiefnemers te vatten in highlights: hoogtepunten van inzet, creativiteit en engagement. Vandaar een canon sociaal werk, vergelijkbaar met wat in de kunstwereld gangbaar is: aangeven wat boven de korenmaat uitstijgt. Zo’n formule laat toe de meest sprekende en invloedrijke aspecten te laten zien.

Vanaf september 2009 heeft men hiervoor vijftig webpagina’s ontwikkeld. Die zijn beschikbaar voor sociale werkers, zoekend naar hun roots, voor sociale werkers in opleiding en ook voor een geïnteresseerd publiek. Zo'n pagina omvat een centrale tekst, illustraties en bijkomend (studie)materiaal. Onderstaand vind je hoe ze voor de voorbereiding van Erfgoeddag van nut kunnen zijn.

Deze canon werd ontwikkeld in samenspraak met Nederlandse collega’s (Jos van der Lans, initiatiefnemer, Maarten van der Linde, Ard Sprinkhuizen voor Nederland. Jan Steyaert en Wim Verzelen voor Vlaanderen). Gesteund door de wederzijdse overheden, bouwden de initiatiefnemers de websites uit. Daarbij werd ook een internationale versie ontwikkeld. Daarvan wordt nu een uitgebreidere Engelstalige versie gemaakt door Jan Steyaert: www.historyofsocialwork.org. Ondertussen wordt er gewerkt aan deelcanons die specifieke gebieden apart zullen belichten.

Wat is er - in grote lijnen - te vinden op Canon Sociaal Werk?
Tijdens de middeleeuwen was sociaal werk een zaak van religieuzen en rijke privépersonen die liefdadigheid beoefenden om hun hemel veilig te stellen. Ze beoogden armoedebeheersing, meer dan armoedebestrijding. Hun doel was de bedreiging van armoede temperen, eerder dan ze op te heffen. (zie pagina’s 1-5)

Bij de omvorming naar een moderne maatschappij zijn armen dwingend ingeschakeld in de groeiende nijverheid. In het begin van de 19de eeuw, met een liberale staat en harde ondernemers, werden de problemen van armoede en sociale uitsluiting bijzonder scherp. Verlichte figuren, zowel liberaal geïnspireerde als katholieke, hebben toen - ook in België - antwoorden gezocht. (zie pagina’s 6-18)

Maar de industriële problematiek groeide toch uit tot een alles omvattende sociale kwestie die aanleiding gaf tot arbeidersstrijd en arbeidersorganisatie. België en Vlaanderen zijn daarbij getekend geraakt door de acties van de socialistische en christelijke arbeidersbeweging die allerlei ‘sociale werken’ en vakbonden opzetten om de armoede en uitbuiting te keren en emancipatie van armen en arbeiders te bevorderen. (pagina’s 19-23)

Vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw is er een speciaal opgeleide beroepsgroep ingezet: sociale werkers. Geleidelijk kregen ze werk in bestaande instellingen en in nieuwe zorg- en ondersteuningsinstellingen. (zie pagina 19 en pagina’s 24,25,28 http://www.canonsociaalwerk.eu/be/details.php?id=24)

Na de Tweede Wereldoorlog heeft die groep zich verder ontwikkeld en hebben ze als maatschappelijk werkers, personeelswerkers, sociaal-cultureel werkers de aanpak van armoede in COO’s, later OCMW’s enz. ingevuld. Ze werken met de beschikbare wetgeving van en overheidsmiddelen, ze werken met het arsenaal aan hulpverleningsinstellingen en ze werken vooreerst met  de armen en achtergestelden zelf. (vanaf pagina 26)

Met onze hartelijke dank aan Wim Verzelen voor deze tekst.

Afbeeldingen:
(c) Canon Sociaal Werk