Collectiebeheer tijdens de coronacrisis

Een draadloos gestuurde datalogger in het depot. Foto: © Vlaamse Gemeenschapscommissie, fotograaf: Loes Nijsmans

Een beperkte aanwezigheid in de erfgoedinstelling houdt ook risico's in op het vlak van veiligheid, klimaat en zo meer. We ontvingen een nieuwsbrief van Art Salvage vol nuttige tips die we graag met u delen.

Handvatten ter controle tijdens de sluiting van uw instelling

U hebt uw deuren moeten sluiten in verband met het coronavirus/COVID-19. En hoewel bezoekers en medewerkers nu thuis blijven, lopen bepaalde zaken gewoon door. Zo kunnen insecten en knaagdieren ongestoord hun gang gaan. Dieven hebben de kans eens goed te kijken hoe uw beveiligingssysteem in elkaar zit. En er is een verhoogd risico op onopgemerkte calamiteiten. En wat is de invloed van het gebrek aan bezoekers en personeel op uw klimaat?

Om te zorgen dat uw kunst- en erfgoedobjecten ook in deze tijden veilig blijven, stelde Art Salvage een checklist op. Hierin staan een aantal eenvoudige maatregelen die veilig zijn voor uw personeel en die de risico's voor uw collectie beperken.

Klimaat

Bevochtigers worden idealiter dagelijks gecontroleerd en bijgevuld. Bepaal wie deze taak tijdens de sluitingsperiode op zich kan nemen. Instrueer deze persoon.
Ontvochtigers worden idealiter dagelijks gecontroleerd en geleegd. Bepaal wie deze taak tijdens de sluitingsperiode op zich kan nemen. Instrueer deze persoon.
> Let erop dat het waterreservoir goed terug in het apparaat gezet wordt om overlopen te voorkomen. Heeft u vaker te maken gehad met overlopende ontvochtigers? Zet de ontvochtigers dan op een veilige plaats waar overlopen niet problematisch is. U kunt ook overwegen om ze toch uit te zetten.

Dataloggers uitlezen met behulp van de computer. Foto: © Departement Cultuur, Jeugd en Media, fotograaf: Tine Hermans

Probeer de temperatuur zo stabiel mogelijk te houden, ook al zijn er geen bezoekers en geen of weinig medewerkers. Laat de verwarming dag en nacht op dezelfde temperatuur ingesteld staan in ruimtes met collectie, ideaal op 18 - 21°C. Zo worden schommelingen in het binnenklimaat beperkt!
Om te controleren of het klimaat niet te veel fluctueert en de gewenste waarden behouden blijven, moeten dataloggers regelmatig uitgelezen worden. Bij bepaalde modellen is dit mogelijk van thuis uit of met behulp van een gateway. Heeft u deze mogelijkheid niet, kijk dan wie wekelijks de dataloggers kan uitlezen om ongewone situaties in het oog te houden.

Onderhoud

Ook zonder de aanwezigheid van bezoekers en personeel gaat stofaccumulatie gewoon door. Stof bevat deeltjes van zowel de buiten- als de binnenomgeving. Een stoflaag ontstaat snel en kan vlekken veroorzaken. Stof absorbeert vocht en kan zo een vochtige omgeving creëren. De stoflaag kan korrelig en daarom schurend zijn wanneer het van een voorwerp wordt gewreven. Het lokt tevens ongedierte en dient als voedingsbodem voor schimmels. Stof kan ook verontreinigende stoffen opnemen en vervoeren.

Het schoonmaakprotocol kan versoepeld worden: er is immers minder verplaatsing in het museum. Neem de volgende maatregelen:

Laat alle ruimtes minstens om de week stofzuigen indien mogelijk.
U kunt ook een luchtreiniger plaatsen om stof uit de lucht te filteren. Een dergelijke luchtreiniger heeft bijvoorbeeld een grofstof-, een fijnstof- en een HEPA-filter.

Bij een langere sluiting wordt aangeraden om iemand in te zetten voor de reiniging van de objecten. Instrueer die persoon goed. Lees de tips en bekijk de instructievideo's in het blogbericht Tijd voor de lenteschoonmaak: aan de slag met de museumstofzuiger.

Museumstukken ontstoffen met de museumstofzuiger in het Designmuseum Gent. Foto: © FARO, fotograaf: Jan Locus

Ventilatie

Omdat de deuren van het museum gesloten zijn, is er in musea zonder een luchtbehandelingssysteem minder ventilatie. Als de hiervoor genoemde factoren niet in acht genomen kunnen worden, kan er een ideale situatie ontstaan voor schimmels. Zij houden immers van een vochtige, stoffige omgeving en een warme temperatuur, maar niet van ventilatie.

Als bovenstaande maatregelen met betrekking tot klimaat en schoonmaken niet genomen kunnen worden, kunt u ervoor kiezen een ventilator in de ruimte te zetten om schimmelgroei tegen te gaan. Richt deze ventilator nooit rechtstreeks op de objecten!

Ongedierte

Ongedierte zoals insecten, muizen en ratten kunnen zich sneller laten zien in uw gebouw omdat er geen of nauwelijks mensen aanwezig zijn.

Sla etenswaren op in afgesloten bakken en kasten.
Controleer wekelijks muizen- en rattenvallen.
Zorg dat er voldoende insectenvallen staan.

Voer wekelijks een visuele controle uit van een willekeurig gekozen groep objecten in iedere ruimte. Let op vraatsporen.

Een museumbewaker doet zijn ronde in het Designmuseum Gent. Foto: © FARO, fotograaf: Jan Locus

Beveiliging

Ook criminaliteit gaat continu door. Afgelopen weekend nog werden drie waardevolle schilderijen gestolen uit een kunstgalerie van de Universiteit van Oxford in Groot-Brittannië. Doordat er minder mensen aanwezig zijn en (bewakings)personeel naar huis wordt gestuurd, is ook het risico in uw erfgoedinstelling groter.

Controleer of alle ramen en deuren goed gesloten zijn.
Zorg dat het alarm goed ingeschakeld wordt.

Overleg met de bewaking of er extra maatregelen nodig zijn.

Depot & opslag

Controleer of alle objecten veilig opgeslagen zijn.

Laat geen objecten op de grond staan.
Laat geen objecten ingepakt in plastic staan: pak ze uit of voorzie luchtgaten. Zo wordt een microklimaat voorkomen.
Let op dat er geen objecten tegen een buitenmuur staan.
Controleer of alle objecten stabiel staan.

Indien mogelijk: bescherm de objecten tegen stof, bijvoorbeeld met een hoes van Tyvek.

Spreek een taakverdeling af

In het meest ideale geval wordt er één persoon ingezet die de verantwoordelijkheid krijgt over bovengenoemde maatregelen. Diegene kan eenmaal per week een ronde doen en dan de dataloggers controleren, de ruimtes stofzuigen en aantasting door ongedierte controleren. Voor het legen/vullen van mobiele vochtregulerende apparatuur komt deze persoon idealiter dagelijks langs.

De gekozen (tijdelijke) verantwoordelijke voor de collectie brengt wekelijks een rapport uit aan de leidinggevende, zodat bij uitval door bijvoorbeeld ziekte iemand anders de taken eenvoudig kan voortzetten.

Bron: Art Salvage, 'De kunst & erfgoed checklist'

COVID-19: informatie voor de cultureel-erfgoedsector

Bent u professioneel of vrijwillig aan de slag in de cultureel-erfgoedsector en bent u op zoek naar informatie over de coronacrisis? Surf dan snel naar faro.be/corona, een themapagina waarop u alle relevante informatie gebundeld terugvindt.

Foto's:

Tine Hermans

20 maart 2020