Waarom inzetten op genderdiversiteit?

Alle geïnterviewden vinden het evident dat er in een erfgoedorganisatie ingezet wordt op genderdiversiteit. Maar waarom eigenlijk? Een erfgoedorganisatie moet in de maatschappij staan en moet maatschappelijk relevant zijn. In haar werking moet ze aandacht hebben voor de diversiteit in de samenleving, bv. wat betreft afkomst, gender of seksuele oriëntatie. Genderdiversiteit leeft ook bij jongeren. En dus: hoe kunnen we, als organisaties met een expliciete publieke én voorbeeldrol, hiermee aan de slag gaan?

Intersectionaliteit

Een van de moeilijkste vraagstukken in het werken rond diversiteit is intersectionaliteit / kruispuntdenken. Erfgoedwerkers zitten hier nog met veel vragen. Waarom zou je je focussen op slechts één aspect van iemands identiteit, in dit geval gender? Doe je dan geen onrecht aan het geheel van iemands persoonlijkheid? Hoe vermijd je hokjesdenken? Hoe doe je goed voor iedereen, zonder een focus/strijdpunt te verliezen?

Hoe kan je ook aandacht geven aan andere ‘minderheidsgroepen’? Het is nog niet ingeburgerd, er is nog werk aan de winkel. De bevraagden geven aan dat ze allemaal zoeken naar een balans tussen enerzijds het uitlichten van een persoonskenmerk om er aandacht voor te vragen, en anderzijds een inclusieve benadering waarbij men streeft naar een universele werking waarin iedereen – met welke achtergronden of persoonskenmerken dan ook – zich herkent en welkom voelt.

Hoe zet je ‘intersectionaliteit’ om in de praktijk?

De 4P’s: publiek, partners, personeel en programmatie

• Intersectionaliteit is ook het kernwoord als we kijken naar het publiek van een erfgoedorganisatie. De geïnterviewden stellen zich dan ook de vraag hoe we voor iedereen goed kunnen doen. Moeten we voor elke ‘groep’ iets organiseren, is er een gemene deler? En hoe gaan we om met kritische stemmen? Een antwoord kan liggen in het samenwerken met partners en participatief te werk gaan.
   
• Ook weerstand bij het eigen personeel kan een andere drempel zijn in het werken rond genderdiversiteit. Is iedereen 'mee', van bewaker over onthaal- tot publieksmedewerker en directielid? Wordt genderdiversiteit afgeschreven als ‘een voorbijgaande trend’, een snel af te vinken taak? In welke mate moeten we vechten tegen de stereotypes waarmee we allemaal opgegroeid zijn? In die zin is informeren en het aanreiken van nieuwe referentiekaders enorm belangrijk, voor alle personeelsleden.
   
• In de programmatie zien we vaak een discussie ontstaan rond ‘rand- (eenmalige)’ versus ‘kernprogrammatie (onderdeel van vaste werking)’. Waarbij de overtuiging leeft dat genderdiversiteit een vaste waarde moet zijn in de gehele werking van de organisatie, maar dat een opstart vaak start vanuit een randprogrammatie, een eenmalig project. 

Genderdiversiteit als vaste waarde introduceren in een erfgoedorganisatie, betekent vaak vechten tegen vastgeroeste ideeën, waarden, manieren van werken ... Bovendien moet het verdergaan dan het ‘verplichte nummer’. Een vrouw opnemen in de collectie of de tentoonstelling omdat ze een vrouw is, is niet voldoende. Maar heb je geen quota nodig om te starten, om de aandacht te vestigen en te houden? Hoe start je met het kweken van de ‘juiste reflex’?

Genderspectrum

In voorbeelden uit of acties in de erfgoedsector blijft de focus tot hiertoe vaak liggen op ‘vrouwen’. LGBTQI+ integreren in de werking ligt binnen handbereik. Al voelt men daar nog meer drempels en is er nog meer glad ijs of te weinig diepgaande kennis om zich eraan te wagen.

Opstart Lerend netwerk genderdiversiteit

Genoeg voer voor discussie, tijd om actie te ondernemen. In november gaat het Lerend netwerk genderdiversiteit officieel van start:

• Op 28 november 2023 leidt curator Anne Ruygt ons rond in de nieuwe tentoonstelling Her Voice in het FOMU, Antwerpen. Daarna gaan we in gesprek over een beleid rond genderdiversiteit in onze eigen erfgoedorganisaties. Welke acties doen we al? Wat willen we nog meer doen? Waar lopen we tegenaan?
• In februari 2024 (locatie nog te bepalen) gaan we dieper in op het begrip ‘intersectionaliteit / kruispuntdenken’. We bereiden de sessie voor door het lezen van enkele teksten. De dag wordt ingeleid door een externe spreker van het Nieuwe Instituut (NL) (onder voorbehoud).
• In juni 2024 (locatie nog te bepalen) volgt een derde bijeenkomst over het luik ‘onderzoek’. Wat is er al? Wat is er nodig? Opnieuw leggen we de link naar Nederland, waar verschillende onderzoeksprojecten lopen onder het ‘Vrouwen van het Rijksmuseum’-fonds, zoals het onderzoek De andere helft (onder voorbehoud).

8 maart 2024

We blikken alvast vooruit naar Internationale Vrouwendag 2024.

De succesvolle studiedag van dit jaar smaakt naar meer. Hebt u, of de erfgoedorganisatie waar u werkt, plannen voor een event op die dag over genderdiversiteit (inderdaad, de focus moet zeker niet enkel liggen op vrouwen)? Of hebt u nog maar het begin van een idee? Dan denkt FARO graag met u mee. 
Mail uw event, suggestie of idee door naar saidja.steenhuyzen@faro.be. 

P.S.: En neen, we vergeten zeker ook niet de andere genderidentiteiten. Hou zeker onze website en blogs in de gaten op Internationale Mannendag op 19 november en Idahot (Internationale Dag Tegen Holebifobie en Transfobie) op 17 mei.

Foto's: Jordan McDonald via Unsplash en Karikatuur van dames met intellectuelen in een literaire salon. Caran d'Ache, 1898. Publiek domein via Rijksstudio