Hoe maak je duidelijk dat je lokale dialect ook een taal is? Een van de geijkte manieren om dat te doen, is het samenstellen en uitgeven van een woordenboek waarin je de woordenschat van je plaatselijke dialect (min of meer omvattend) oplijst en beschrijft. Het woordenarsenaal van een ‘echte’ taal staat nu eenmaal te boek. De voorbije decennia zijn ook in Vlaanderen heel wat lokale dialectwoordenboeken en -lijsten gepubliceerd (cf. dit overzicht). Doorgaans is dat vooral en uitsluitend nieuwswaardig binnen de plaatselijke gemeenschap van dialectsprekers en voor de uitgeweken dorps- of stadsgenoten met heimwee naar hun moedertaal. Maar af en toe slaagt een plaatselijke auteur er toch in om met iets nieuws te komen.

Eind november zal in het Vlaams-Brabantse Blanden, deelgemeente van Oud-Heverlee, zo een bijzonder dialectwoordenboek boven de doopvont worden gehouden. De auteur ervan, Jean Binon, wou namelijk iets heel anders doen dan alleen maar dialectwoordjes oplijsten en hun betekenis min of meer accuraat beschrijven. Hij vindt dat een taalsysteem op zich alleen maar interessant is voor taalkundigen en dus geen populariserende publicatie nodig heeft. (Het zou ook ontnuchterend zijn om na te gaan hoeveel bezitters van een woordenboek van hun lokale dialect dat boek ook effectief gebruiken). Taal wordt eerst belangrijk en interessant als je ze beschrijft vanuit de tijds- en plaatsgebonden gebruikscontext die haar gekleurd heeft. Dialectwoorden en -uitdrukkingen zijn toegangspoorten tot fragmenten en aspecten van verleden tijd. Ze dragen herinneringen in zich aan het gemeenschapsleven, aan de tradities én de vernieuwingen die door generaties van families en inwoners van een lokale gemeenschap beleefd en doorgegeven werden. Het zijn dan ook hun verhalen en herinneringen die het voor de lokale gemeenschap van vandaag de moeite waard maken om de dialectwoordenschat van gisteren te verzamelen, op te tekenen en toegankelijk te houden.

Het boek ‘Leven als God in Blanden!’ kreeg als ondertitel ‘Mentaliteitsgeschiedenis van een Vlaams-Brabantse taalgrensgemeente met een Woordenboek van het Blandens dialect’ mee. De volgorde zegt hier alles: een verhalende beschrijving van de lokale eigenheid met daaraan toegevoegd een verklarende lijst met dialectwoorden die de taal vormden waarin de Blandenaars van weleer hun leven beleefden en alles daarin benoemden. De manier waarop de realiteit in taal gevat werd, zegt daarbij veel over de krachten, wetmatigheden, sociale, culturele en intermenselijke verhoudingen die sturend en bepalend waren. Wie inzicht wil krijgen in de manier waarop het Vlaamse plattelandsleven in de naoorlogse periode nog gestructureerd was én in de enorme veranderingen die daar vervolgens in enkele decennia op vele vlakken tegelijk doorheen geraasd zijn, die kan met dit boek en Blanden als voorbeeld aan de slag. De impact die deze drastische en onomkeerbare veranderingen ook in de lokale taal en taalverhoudingen teweeg gebracht hebben, beschrijft Jean Binon vervolgens in het taalkundige deel van zijn boek.

Meer informatie, ook over de presentatie van het boek op 28 november in het gemeentehuis van Oud-Heverlee, vindt u op de website van de Geschied- en Heemkundige Kring van Oud Heverlee.