Van 20 tot 26 oktober houdt de VRT een Week van de Taal. De openbare omroep besteedt deze week op al zijn radio- en tv-zenders extra aandacht aan onze taalrijkdom. Omdat taalvariatie ook cultureel erfgoed is, wil FARO die actie graag ondersteunen. Daarom deze week ook hier elke dag een taalbericht. Laten we 'bovenaan' beginnen: in de noordelijkste provincie van ons taalgebied wordt deze week het heuglijke feit gevierd dat het woord Gods er na bijna veertig jaar vertaalwerk nu ook integraal in de eigen streektaal (voor)gelezen kan worden.

In den beginne …
“In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Het was in het begin bij God. Alles is erdoor ontstaan en zonder dit was er niets. Wat bestaat, had leven in het Woord.” (Johannes 1:1). Dat we deze aanhef van het Johannes-evangelie al ruim drie eeuwen in het Nederlands kunnen lezen en aanhoren, hebben ook de zuidelijke katholieken aan het protestantse noorden te danken. Terwijl in de katholieke kerk het dogma geldt dat de gelovigen het woord Gods best vernemen via een daartoe opgeleide priester en samen met zijn duiding ervan, was een van de basisbeginselen van het protestantisme juist de stelling dat elke gelovige zelf toegang moet hebben tot het woord Gods en dat ook de prediker bovenal een dienaar is van dat Woord. Om dat te kunnen realiseren, waren er bijbelvertalingen in de volkstaal nodig.

Nadat Luther in 1535 zijn Duitse bijbelvertaling had voltooid, werden dan ook in Nederlandse gereformeerde middens in de tweede helft van de 16de eeuw een aantal bijbelvertalingen in de eigen streektaal gemaakt. De Nederlandse Gereformeerde Kerk wou echter liever één eenvormige bijbelvertaling die van Groningen tot Duinkerke kon gebruikt worden. Ze inspireerde zich daarvoor op de Engelse King James Bible die in 1611 voltooid werd en gebaseerd was op de Hebreeuwse en Griekse bijbelmanuscripten. In 1618 beslisten de gereformeerden op hun synode in Dordrecht dan ook om schriftgeleerden uit alle delen van de Lage Landen een Statenbijbel in de volkstaal te laten maken. Ze vroegen aan de Staten Generaal om deze opdracht te financieren, maar het duurde nog acht jaar eer de politieke bereidheid daartoe een feit was. Nog eens 11 jaar later in 1637 was de klus geklaard en de eerste geautoriseerde Nederlandse Statenvertaling van de bijbel een feit. In de eerste twintig jaar van haar bestaan werden van de Statenbijbel meer dan 500.000 exemplaren gedrukt. Ieder gereformeerd gezin hoorde er een in huis te hebben én te lezen. Op talig vlak was dit boek – meer dan welke andere taalpolitieke actie sindsdien - dan ook mee verantwoordelijk voor het ontstaan en voor de ruime verspreiding van een zich standaardiserend Nederlands.

Ien ‘t Grunnegers
Uit onderzoek van de regionale radio blijkt dat in Groningen nog 65% van de ca. 600.000 inwoners dialect spreekt. In 1997 heeft de Nederlandse overheid het Nedersaksisch, waartoe de Groningse dialecten behoren, op haar grondgebied erkend als streektaal volgens de bepalingen van deel II van het Europees Handvest voor streektalen of talen van minderheden. Gebrek aan rechtlijnigheid kan men de gereformeerden dan ook allerminst verwijten: als er naast het Nederlands nog een tweede taal gesproken wordt door het volk van Groningen, dan moet ook het woord Gods daarin beschikbaar zijn. En ook nu weer liep de bijbelvertaling vooruit op de wettelijke taalregulering. Geruime tijd werd er immers reeds gewerkt aan een bijbelvertaling in het Gronings. Vijftig pro Deo vertalers hebben in de loop van de voorbije 40 jaar aan dit project meegewerkt. Deze nieuwe vertaling in de Groningse volkstaal is bovendien niet enkel een groot-Nederlands maar ook een oecumenisch project: het Nederlandse Bijbelgenootschap, de Katholieke Bijbelstichting, het Vlaams Bijbelgenootschap en de Vlaamse Bijbelstichting hebben de vertaling samen gesuperviseerd.

Op 25 oktober zal het dan zover zijn: de eerste exemplaren van de BIEBEL worden plechtig overhandigd in de Maritinikerk van de provinciehoofdstad Groningen. En omdat de blijde boodschap onder de mensen verspreid moet worden, besteedt ook de Nederlandse Bijbel10daagse met dit jaar als thema ‘tussen trend en traditie’ vanaf 24 oktober ruime aandacht aan de Groninger vertaling. Op 1 november – voor gereformeerden uiteraard geen kerkelijke feestdag! – is er een symposium over “De Bijbel in streektalen” in het Huis van de Groninger Cultuur. Want Groningen fiat lux, maar er zijn inmiddels ook Bijbelvertalers volop aan het werk in o.a. het Drents, het Twents, het Achterhoeks, het Ooststellingwerfs en het Fries, in het Platdüütsch, het Limburgs en het Brabants.

Hoe dat klinkt? Als smaakmaker een fragmentje uit het Hooglied (2:10-14) ien t Grunnegers:

“Kom, mien wicht, mien aldermooiste schat,
Kom bie mie!

Winter is ja verswonnen,
En regentied is verbie.
In t veld staait alles in blui.
Tied van zingen komt aan,
Overaal heurst töddeldoefkes.
Eerste viegen kriegen al kleur,
Wienstòkken stoan in geurege blui.

Kom, mien wicht, mien aldermooiste schat,
Kom bie mie!”

En voor wie het wil horen: op zondag 26 oktober wordt om 10.30u in de Oude Lutherse Kerk te Amsterdam een kerkdienst in het Gronings gehouden met als thema: mitdoun en dwaarsliggen.