3D is hip. In de bioscoop speelt men de ene driedimensionale film na de andere. Ook in de huiskamer staat straks een TV die 3D-beelden weergeeft. De opkomst van 3D beïnvloedt ook de erfgoedsector. De wijze waarop men voorwerpen conserveert, restaureert en presenteert zou in de komende jaren wel eens sterk kunnen veranderen door het toenemend belang van 3D-technologie.

Waarom digitaliseren in 3D?
Sedert jaren worden museumcollecties systematisch gefotografeerd. Het creëren van 3D-replica’s opent echter nieuwe mogelijkheden. Dit is een greep uit de voordelen die 3D-digitaliseren biedt. Ongetwijfeld biedt 3D-technologie musea ook andere opportuniteiten.

• Op de digitale kopie kan men restaureren zoveel men wil. Dit zonder het fysieke stuk te moeten aanraken. Het originele object restaureren is immers niet altijd mogelijk of wenselijk. Dit laat toe om de museumbezoeker het originele voorwerp te tonen in zijn huidige staat met daarnaast een gerestaureerde kopie in digitale vorm.
• De 3D-kopie kan men zoals elk ander computerbestand doorsturen naar andere musea voor gebruik in tentoonstellingen. Dit zonder alle kosten en risico’s die gepaard gaan met het uitlenen van het origineel. Het uitlenen van originele stukken zal niet verdwijnen door de komst van 3D-technologie, maar het zal waarschijnlijk wel verminderen. De 3D-kopie kan bovendien door verschillende musea tegelijk gebruikt worden en terwijl het origineel is uitgeleend kan men in het eigen musea nog steeds de kopie tonen …
• Het digitale exemplaar laat interactie toe. Men zal de museumbezoeker niet het originele duizend jaar oude voorwerp laten aanraken. In een virtuele omgeving kan het voorwerp gemanipuleerd worden. Men kan de bezoeker het gevoel geven het voorwerp aan te raken en uiteenlopende presentatietechnieken ontwikkelen om interactie te creëren tussen bezoeker en voorwerp.
• Een voorwerp kan ook in zijn context getoond worden. Stel, men heeft een marmeren beeld uit de oudheid gedigitaliseerd. Een eerste stap bestaat erin het beeld digitaal te restaureren. Beelden uit de oudheid waren vaak beschilderd. Na het restaureren kan men de kopie beschilderen zoals het er vroeger uit zag of uit gezien kan hebben. Het beeld stond in de oudheid op een bepaalde plaats: in een tempel, op een forum, in de woning van een particulier … Dit kan digitaal nagebouwd worden. Het eindresultaat is dat men de bezoeker al deze stadia kan tonen: eerst een digitale versie van het beeld in zijn huidige staat, dan gerestaureerd, vervolgens geschilderd en tot slot in de omgeving waarin het zich oorspronkelijk bevond.
• De voorwerpen die musea tentoonstellen vormen vaak slechts een klein deel van de totale collectie. Een groot deel van de collectie blijft verborgen voor het publiek en voor onderzoek. Massadigitalisering laat toe de volledige collectie op internet te publiceren. De website wordt een uithangbord van het museum.
• Eenmaal gedigitaliseerd kan men ook fysieke replica’s maken van het origineel door middel van 3D-printers. Dit zou een bron van inkomsten kunnen zijn voor musea. Van gedigitaliseerde voorwerpen zou men op aanvraag replica’s kunnen maken of men kan het dupliceren uitbesteden voor productie op grote schaal … Ik beweer niet dat 3D-digitaliseren een kip met gouden eieren zal zijn voor de museumwereld. Een volledige return of investment levert de verkoop van replica’s naar alle waarschijnlijkheid niet op. Maar de productie en verkoop van replica’s op basis van 3D-kopieën kan wel een nieuwe bron van inkomsten zijn, die de digitaliseringskosten gedeeltelijk terug betalen.
• Sommige voorwerpen zijn misschien te kwetsbaar om in een zaal tentoon te stellen. Door het voorwerp te digitaliseren kan men de digitale kopie tonen aan het publiek, terwijl het origineel op een veilige wijze bewaard wordt.
• Enz, enz, enz.

Demonstratienamiddag bij FARO
Op 28 oktober 2010 organiseerde FARO een demonstratienamiddag rond het driedimensionaal digitaliseren van museale objecten. De eerste spreker was Daniel Pletinckx van Visual Dimension. Deze besprak het nut van digitaliseren gevolgd door een uitgebreide uiteenzetting over de verschillende bestaande technologieën hiervoor. Er werd uiteengezet wanneer welke technologie meer aangewezen is. De presentatie vindt u in bijlage. De presentatie is een PDF-bestand waarin 3D-objecten verwerkt zitten.

De tweede spreker was Remco Versteeg van Zero Creative. Hij behandelde vooral de mogelijkheden voor het presenteren van 3D-objecten in een museum. Zo presenteerde hij een prototype van een 3D-scherm waarbij de toeschouwer niet langer een brilletje moet dragen om het beeld in 3D te zien. Zijn presentatie bevindt zich eveneens in bijlage.

Enkele voorbeelden

• In Nederland was er de virtuele tentoonstelling Sgraffito in 3D, een interactieve tentoonstelling rond aardewerk. 
• Ook interessant is een virtuele tentoonstelling over de cultuur van de indianen: het Virtual Hampson Museum.
• Tot slot geef ik u de link mee naar de website van Konica Minolta. Hier ziet u de gedigitaliseerde Venus van Milo. Erg educatief is deze site niet, maar wel mooi, inclusief muziek …