Het Vlaamse Memory of the World Comité

Om een goede werking van het Memory of the World Programma te garanderen moedigt UNESCO haar leden aan om ook op nationaal niveau initiatieven op te zetten via een Nationaal Comité. In België werd daarom een drieledige structuur opgesteld: het Vlaamse Memory of the World Comité, het Franstalige en Duitstalige Memory of the World Comité en een Belgisch overkoepelend comité waarin vertegenwoordigers van de twee deelcomités zetelen.

Het Vlaamse Memory of the World Comité werd in 2013 vanuit de Vlaamse UNESCO Commissie opgericht. Op dit moment treedt FARO op als tijdelijke zetel. Dit Comité wil op Vlaams niveau de werking van het Memory of the World Programma mee ondersteunen en haar doelstellingen helpen realiseren. In de praktijk betekent dit dat het Vlaamse Comité instaat voor de aanmoediging en ondersteuning van:

• Vlaamse nominaties voor het Memory of the World Register;
• het onder de aandacht brengen van het belang en de verscheidenheid van erfgoedcollecties in Vlaanderen;
• publiciteit, promotie en bewustmaking van de bescherming en bewaarmogelijkheden;
• samenwerking met de overheidsinstellingen inzake bescherming en bewaring van collecties;
• het eventueel opstellen van een eigen Nationaal Memory of the World Register (op Vlaams en/of Belgisch niveau).

Het Memory of the World Register en de Vlaamse elementen

Het internationale Memory of the World Register verzamelt documentair erfgoed dat beschouwd wordt als onschatbaar voor het geheugen van de mensheid en het universum. Collecties kunnen voorgedragen worden en op basis van selectiecriteria krijgen ze een beoordeling door de internationale adviescommissie (IAC). Het is de Directeur-Generaal van UNESCO die de eventuele goedkeuring bekrachtigt.

Momenteel bevat dit Memory of the World Register vijf ‘Belgische’ collecties, die volgens de criteria van het Register allemaal geselecteerd werden op basis van hun world significance en outstanding universal value. Meer informatie over het internationale register en alle collecties die hierin zijn opgenomen vindt u hier.

Een van de doelstellingen van het Vlaamse Memory of the World comité is het aanmoedigen en ondersteunen van nominaties voor het register. Bent u geïnteresseerd om zelf een collectie te nomineren voor het register? Klik dan hier voor informatie en tips over hoe u van start kan gaan!

• Universiteitsarchief Leuven (2013)
• Universeel Bibliografisch Repertorium van Paul Otlet en Henri La Fontaine (2013)
• Insolvente Boedelkamer Antwerpen (2009)
• Archief Bibliotheca Corviniana (2005)
• Archief Plantin Moretus (2001)

Nominatieproces

Wie kan een dossier indienen?

De Internationale Commissie van MoW stelt dat ieder individu en iedere organisatie, met inbegrip van overheden en ngo’s, een documentair erfgoeddossier kan indienen voor het Register. Meestal zijn het echter de instellingen (archiefinstellingen, universiteiten, bibliotheken) die hun eigen erfgoed voorstellen. Het is niet nodig om het dossier door de nationale overheid te laten goedkeuren, zoals dat wel het geval is bij nominaties voor de Werelderfgoedlijst of de verschillende lijsten voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. Wie in Vlaanderen echter een dossier wil indienen, kan dat best laten passeren via het Vlaamse MoW-comité, en dus ook de Vlaamse UNESCO Commissie. In de praktijk moeten zij het licht op groen zetten om echt in aanmerking te komen.

Om de twee jaar kan ieder land twee dossiers inzenden. Een dossier kan echter ook gesteund of gedragen worden door twee of meerdere landen om het dossier kracht bij te zetten – op het aantal landen dat een bepaald dossier steunt, staat geen beperking. Er moet wel een relevante link bestaan tussen het voorgedragen erfgoed en de landen die het dossier ondersteunen.

Basiscriteria

Het essentiële criterium voor opname op het Memory of the World Register is ‘wereldbetekenis’ (world significance). Die term is vaag en breed; het is eigenlijk niet mogelijk om ‘wereldbetekenis’ een absolute maatstaf aan te meten. Een nominatie wordt beoordeeld op de kwaliteit van het voorgedragen erfgoed ten opzichte van de Guidelines to Safeguard Documentary Heritage (2002), ten opzichte van andere items op het Register en ten opzichte van de volgende criteria:

• Authenticiteit: het materiaal moet authentiek zijn, zijn identiteit en herkomst gekend en bewezen.
• Uniciteit of onvervangbaarheid: de betekenis van het materiaal moet duidelijk worden wanneer men zich inbeeldt wat er zou gebeuren wanneer het materiaal er niet meer zou zijn.
• De historische, politieke, socioculturele en/of artistieke context moeten ten slotte inzicht geven in het belang van het documentair erfgoed.

Wie een nominatie wil indienen, vindt de nodige documenten hier. Hebt u hulp nodig bij het nominatietraject, dan kunnen het Register Companion en de General Guidelines to Safeguard Documentary Heritage hulp bieden.

Nominatietraject

(Dit deel is overgenomen van de website van het Nederlandse Memory of the World Comité.)

• Deadline voor indiening nominatie: 31 maart (even jaren)
• Mogelijk eerste selectie door Nationaal MoW Comité: april/mei (even jaren)

Per ronde kunnen uit iedere UNESCO-lidstaat ten hoogste twee nominaties behandeld worden. Als er drie of meer nominatie ingediend zijn, dan vraagt UNESCO aan het Nationaal Memory of the World Comité om een voorselectie te doen. In het geval van Vlaanderen moesten de kandidaatsinzendingen doorgestuurd worden naar de Vlaamse UNESCO Commissie. Vanaf 2015 worden daarvoor de nauw met de nationale UNESCO Commissies verbonden MoW Comités ingeschakeld. Voor nominaties ingediend door twee of meer landen gelden dergelijke beperkingen niet.

• Voorselectie door Register Subcommittee: november/december (even jaren). Het Register Subcommittee adviseert het International Advisory Committee over de ingediende nominaties. Het kan aanbevelen de nominatie aan het Register toe te voegen, af te wijzen of voorstellen een verbeterde versie in te dienen.
• Mogelijk verzoek om nadere informatie (eerste maanden van oneven jaren)
• Selectie door het International Advisory Committee (mei/juni oneven jaren)
• Bekrachtiging selectie door de Directeur-Generaal van UNESCO (mei/juni oneven jaren)

Impact voor een element op het Register

De opname van een element in het Memory of the World Register heeft geen legale of financiële gevolgen. Het heeft ook geen impact op het eigenaarschap, onderhoud of gebruik van het materiaal. Eens een element of een groep van elementen als geheel op de lijst staat, kunnen geen veranderingen worden aangebracht aan de oorspronkelijk vorm zoals die was bij de inzending. De eigenaar dient evenwel, naar de doelstellingen van het Programma, een zo breed mogelijk publiek toegang te verlenen tot het documentair erfgoed.

Interessante links

Belangrijke MOW-documenten van UNESCO

Enkele relevante en officiële documenten binnen het Memory of the World Programma zijn onder andere de General Guidelines to Safeguard Documentary Heritage (2002), het Register Nomination Form en de Register Companion. De General Guidelines is het officiële document waarin o.a. doelstellingen, structuur en marketing van  het programma en het register zijn neergeschreven. Het Register Nomination Form en de Register Companion zijn twee documenten die bedoeld zijn als richtlijn en hulpmiddel voor de nominatie van collecties voor het Register. Deze en andere documenten van UNESCO over het Memory of the World Programma vindt u hier.

Andere nationale Memory of the World Comités

De volgende landen hebben een comité dat zeer actief bezig is met het Memory of the World Programma. Ze kunnen als voortrekkers worden beschouwd. Deze lijst is in geen geval exhaustief.

• Australië
• Nederland
• Oostenrijk

Andere links

• World Digital Library (WDL): De World Digital Library is een internationale digitale bibliotheek, beheerd door UNESCO en de United States Library of Congress. Het ontsluit ongeveer 12.000 stukken (manuscripten, archiefstukken, boeken ...) uit 193 landen.
• Europeana: Europeana biedt toegang tot miljoenen gedigitaliseerde boeken, manuscripten en archiefstukken, maar ook tot films, schilderijen en andere museumobjecten die zich in verschillende Europese instituten bevinden.
• The Internet Archive: Opgericht in 1996 in San Francisco om een internetbibliotheek op te bouwen, wil het Internet Archive “universele toegang bieden tot alle kennis”.

Foto:

• Uittreksel uit de Codex Colombino. Wikimedia Commons, publiek domein. De codex werd samen met een aantal andere Mexicaanse codices in 1997 ingeschreven in het Memory of the World Register.
• Boek ingebonden met leder, bedrukt met goud van de Affaitadi familie, 31 mei 1556 – 5 december 1558 | © Stadsarchief Antwerpen