Het Bijbels Museum in Amsterdam rondde na een ontzamelproces van ruim twee jaar zijn ingrijpende koerswijziging af met de succesvolle overdracht van vrijwel de gehele collectie aan collega-musea en andere erfgoedinstellingen.

Carolien Croon, directeur van het Bijbels Museum, en Tessa Luger, erfgoedspecialist bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, beschreven dit unieke proces in de publicatie De toekomst van een collectie. Ontzamelen in de praktijk. Het eerste exemplaar van het boek werd op 24 januari 2022 aangeboden aan Irene Asscher-Vonk, die afscheid nam als voorzitter van de Nederlandse Museumvereniging.

Zorgvuldig ontzamelen

In mei 2017 besloot het toenmalige bestuur van het Bijbels Museum om de gehele collectie van circa 22.000 objecten af te stoten en als museum zonder eigen collectie verder te gaan. Hiermee begon een intensief traject, want het overdragen van museale objecten door een geregistreerd museum is gebonden aan strikte regels, vastgelegd in de Ethische Code voor Musea, de Leidraad Afstoten Museale Objecten (LAMO 2016) en – voor collecties in overheidsbezit – de Erfgoedwet. De regels zijn bedoeld om musea te helpen hun collectiebeleid aan te scherpen en bijvoorbeeld collecties op te schonen.

Het ontzamelen van een gehele collectie vormde echter een uitzonderlijke situatie waarvoor de bestaande wet- en regelgeving niet altijd een oplossing bood. Het herplaatsen en herbestemmen van objecten ging van start met een grondige voorbereiding, waaronder de waardering van de verschillende deelcollecties en objecten. Het Bijbels Museum liet zich hierbij adviseren door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en een commissie van onafhankelijke experts.

Zoektocht

Met zorg, toewijding én creativiteit vond het Bijbels Museum een nieuw thuis voor het merendeel van de objecten. Zo verhuisde de meer dan 150 jaar oude verzameling van dominee Leendert Schouten naar Museum Catharijneconvent. De collectie archeologische objecten ging naar het Rijksmuseum van Oudheden. Ook werden objecten overgedragen aan het Joods Museum, het Nationaal Onderwijsmuseum, het Nederlands Openluchtmuseum, Beeld en Geluid en de Vrije Universiteit.

Met het ontzamelproces maakte het Bijbels Museum een intrigerende zoektocht door waarbij ook lessen zijn geleerd. Lessen die van belang zijn voor museumprofessionals en erfgoedstudenten, en die een bijdrage kunnen leveren aan de verdere ontwikkeling van de LAMO 2016 en daarmee aan de Collectie Nederland.

De toekomst van een collectie. Ontzamelen in de praktijk

Als bijzonder praktijkvoorbeeld wil het Bijbels Museum zijn ervaringen meegeven aan erfgoedprofessionals. Daartoe maakte het een uitvoering verslag onder de titel De toekomst van een collectie. De publicatie, mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Mondriaan Fonds, is gratis te downloaden via de website van het Bijbels Museum. Musea die de gedrukte publicatie willen, kunnen deze via het Bijbels Museum bestellen (gratis, alleen verzendkosten).

Het Bijbels Museum ‘nieuwe stijl’

Het museum gaat verder zonder eigen collectie en zonder eigen presentatieruimte. Het produceert museale tentoonstellingen waarmee het voor deze tijd relevante verhalen over bezinning en bezieling met een zo groot mogelijk publiek wil delen. Met reizende tentoonstellingen presenteert het eigen of coproducties in musea, monumentale kerken, publieke en private gebouwen. De tentoonstellingen hebben altijd een relatie met een Bijbelverhaal of een bijbels thema. Vaak raken ze aan het gedachtengoed van meerdere religies tegelijk. Ook nodigt het Bijbels Museum geregeld kunstenaars uit om nieuw werk te maken. Met deze exposities wil het de bezoeker in het hart raken, zachtmoedig confronteren, inspireren en bemoedigen.

Meer weten? www.bijbelsmuseum.nl

Bron: Persbericht Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Foto: Caroline Croon overhandigt boek aan Irene Asscher-Vonk © Sebiha Öztas, www.sebihaoztas.com