Sta me toe, geachte lezer, de titel van het boek van criminoloog prof. Hans Boutellier te parafraseren (Hans Boutellier, De veiligheidsutopie, Den Haag, 3de druk, 2005). In zijn boek benadert hij de criminologie als een cultuurfilosofisch geïnspireerde maatschappijwetenschap. Veiligheid is voor hem een dominant maatschappelijk thema, een overheersend publiek en politiek motief. We lijken te leven in een ‘risicomaatschappij’, waarin mensen heen en weer worden geslingerd tussen vitaliteit en veiligheid, tussen ‘grenzeloze expressie’ en ‘onbestemde vrees’. In haar vruchteloze poging greep te krijgen op de vele risico’s raakt deze samenleving in de ban van ‘veiligheidsdenken’ (integraal veiligheidsbeleid is een veelgebruikte term). En als een soort psychologisch afweermechanisme onstaat dan, volgens Boutellier, de veiligheidsutopie: de gevaarlijke illusie dat vrijheid of vitaliteit en veiligheid zouden kunnen samenvallen.

Ik moest aan een andere concrete invulling van veiligheidsutopie denken, waar de beveiliging van ons erfgoed aan de orde komt: de illusie om met een batterij aan camera's, toeters en bellen een sluitend beveiligingsconcept te kunnen verwezenlijken. Zopas kwam de diefstal van een ets van Salvator Dali in het nieuws, de tweede roof in twee jaar tijd op dezelfde locatie in de Brugse stadshallen. De dief had ervoor gezorgd dat de zestien veiligheidscamera's niets hadden gefilmd. Zijn het menselijk vernuft en de spitstechnologie op bewakingsgebied dan zo gemakkelijk te verschalken? Hoe sluitend waren de bewakingsmaatregelen en wat schortte er werkelijk aan?

Voor elke erfgoedbeheerder is veiligheidszorg, in al zijn betekenissen van veiligheid van personen tot beveiliging van goederen tegen diefstal, vandalisme en ongunstige omgevingsomstandigheden, een permanent aandachtspunt en (sluimerende) kommer. We worden overspoeld met raadgevingen, auditsystemen en geavanceerde technologie, de ene al veelbelovender en duurder dan de andere. Hoe zien we tussen de bomen het bos nog, en wat is mogelijk, haalbaar en geschikt als beveiligingsmaatregelen in onze eigen concrete situatie? Verwacht geen pasklare antwoorden noch mirakeloplossingen. Alles begint met een degelijke risicoanalyse van de eigen situatie, en het prospecteren van wat er vandaag aan mogelijkheden bestaat, de voor- en nadelen en beperkingen ervan, en de inbedding in de eigen bedrijfscultuur.

Op woensdag 3 oktober eerstkomend vindt een studiedag over 'Beveiligen van historisch en cultureel erfgoed. Van concept tot technologie' plaats, die u op de goede weg kan zetten. De dag gaat door in het Brugse Groeningemuseum en wordt georganiseerd door Musea Brugge, FARO, Optimit security consulting en Siemens nv. Deelname is gratis. Het gedetailleerde programma vindt u eerstdaags op deze en andere websites, maar voor alle veiligheid: blokkeer de datum alvast in uw agenda!