Object handling

Als (minder waardevolle) objecten aangeraakt mogen worden bij rondleidingen of activiteiten wordt dat object handling genoemd. Dat kan een positieve invloed hebben op het welzijn van specifieke doelgroepen, zoals slechtzienden of personen met een psychische problematiek. Ook kan een voorwerp een rol spelen bij projecten rond taalontwikkeling of dementie. Leg per categorie in procedures vast wat er wel en niet met een object is toegestaan. Welk beleid en welke richtlijnen zijn er?

Object handling vraagt om een doordachte aanpak, waarbij de risico’s worden afgewogen tegen de waarde, toestand en vervangbaarheid van het object. Metalen objecten, (oude) foto’s, filmmateriaal, porselein enz. zijn nu eenmaal kwetsbaar. Denk voldoende na over inzetbaarheid (extra muros) van collectiestukken. Het museum kan namelijk overwegen om 3D-replica’s van hoge kwaliteit te laten maken om originele objecten te vrijwaren van schade. 

Meer lezen? Bart De Nil & Pascal Janssens, Preserved Heritage: Stories and objects for mental health patients, in: Tomas Kador & Helen Chatterjee, Object Based Learning and Wellbeing. Exploring Material Connections, Abingdon / New York, 2021, p. 183 – 197. 

Bruikleenverkeer

Welk bruikleenbeleid past uw archief, erfgoedbibliotheek of museum toe? Hiertoe heeft uw organisatie zicht op de mogelijke risico’s zoals schade of diefstal nodig. Doorgaans is het de bruikleengever die de voorwaarden voor de bruikleen bepaalt. Het verzekeren van de bruiklenen kan een behoorlijke hap uit het budget betekenen. Kijk na of uw museum al dan niet in aanmerking komt voor de indemniteitsregeling waarin de Vlaamse overheid voorziet. Meer informatie hierover vindt u op de website van het departement Cultuur, Jeugd en Media.  

Aanvragen voor het uitlenen van objecten worden getoetst aan criteria met betrekking tot de veiligheid, de verpakking, het transport, conditiecontrole en dus de risico’s op waardevermindering van het object. Informatie over de locatie waar de bruikleen (tijdelijk) terechtkomt, wordt door de bruikleennemer aangeleverd. Dat gaat via een faciliteitenrapport. Een bruikleenovereenkomst legt de voorwaarden concreet vast. 

Essentieel is het afsluiten van een verzekering voor het transport van de objecten. Gedetailleerde informatie over het verzekeren van alle risico’s in een tentoonstelling met kunstwerken vindt u op de website van Cultuurloket. 

Een museum of collectiebeherende organisatie kan ervoor kiezen om bepaalde voorwerpen niet of beperkt uit te lenen, omdat ze een plaats in de vaste presentatie hebben, beeldbepalend zijn, te kwetsbaar of te waardevol zijn. In een collectieplan kan dit toegelicht worden. 

Tip: Maak gebruik van het besluitvormingsmodel in de publicatie 'Bruiklenen aan niet-museale organisaties' (zie de link hieronder).

Raadpleeg de Spectrumprocedures 'Gebruik van collecties', 'Inkomende bruikleen (lenen van objecten)' en 'Uitgaande bruikleen (uitlenen van objecten)'.

Wat met stukken die deel uitmaken van een immaterieel-erfgoedpraktijk? 

Wees extra alert wanneer u erfgoed beheert dat deel uitmaakt van een levende erfgoedpraktijk. Denk maar aan reuzen, handpoppen, drukmachines of de kostuums van een stoet. Naargelang de aard van de praktijk verlaten deze objecten de instelling en/of worden ze gebruikt waarvoor ze initieel ontworpen zijn. Het beheer ervan vraagt dus een andere aanpak dan bij objecten die geen deel uitmaken van een immaterieel-erfgoedpraktijk. Niet alleen worden de objecten daadwerkelijk gebruikt en kan er schade optreden, u beheert ze in samenspraak met de erfgoedgemeenschap van de praktijk. 

Hoe u dit kunt aanpakken, leest u op de website immaterieelerfgoed.be: u vindt er tips en voorbeelden. En er is een leeslijst beschikbaar. Heeft u vragen? Aarzel dan niet contact op te nemen met Elien Doesselaere, adviseur immaterieel erfgoed bij FARO, of met de Werkplaats immaterieel erfgoed.