De verhalen van toen doorzocht. Naar een thematische annotatie van de Stemmen uit het Verleden

Tussen 1963 en 1976 maakten dialectologen aan de Universiteit Gent – onder supervisie van professoren Willem Pée en Valère Vanacker – 783 dialectopnames op 550 verschillende locaties in Vlaanderen. De opnames, samen goed voor zo’n 700 uur spontane spraak en ondertussen bekend onder de naam Stemmen uit het Verleden, vormen niet enkel een ongeziene registratie van de traditionele dialecten, ze bieden ook een unieke inkijk in de maatschappij van de eerste helft van de twintigste eeuw, met levensverhalen van honderden sprekers geboren omstreeks de eeuwwisseling van de 19e en 20e eeuw (de oudste spreker is geboren in 1871).

In 2014 werd de verzameling gedigitaliseerd en beschikbaar gemaakt voor het brede publiek via www.dialectloket.be. Met subsidies van de Vlaamse Overheid en de provincies kon een groot aantal banden van samenvattingen en trefwoorden voorzien worden, die eveneens geraadpleegd kunnen worden op het Dialectloket. Sinds 2016 lopen er verschillende projecten (gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen en de Provincies Zeeland en Oost-Vlaanderen) om de collectie te transcriberen en taalkundig te annoteren. De lopende projecten beogen vooral taalkundig onderzoek te faciliteren en de collectie beter te ontsluiten voor niet-dialectsprekers.

Terwijl de collectie steeds toegankelijker werd voor taalkundig onderzoek, bleef de thematische meerwaardezoeker – de heemkundige, de erfgoedcel, het museum of meer algemeen de geïnteresseerde Vlaming – in zijn zoektocht naar informatie over specifieke thema’s in de kou staan. De bestaande samenvattingen en trefwoorden boden uiteraard enig soelaas, maar doordat de trefwoorden (i) niet gestandaardiseerd waren en (ii) niet gelinkt waren aan de transcripties die ondertussen gemaakt zijn voor meer dan 75 banden, was de thematische doorzoekbaarheid niet optimaal. Met dit project wilden we hier verandering in brengen door een gestandaardiseerde trefwoordthesaurus te ontwikkelen en de verschillende trefwoorden vervolgens met tijdsmarkeringen aan zowel de teksttranscripties als de audio te linken. Via een nieuwe thematische zoekmodule zal de Dialectloket-bezoeker vanaf 2021 alle relevante tekstpassages over een bepaald thema  kunnen opzoeken en die meteen ook beluisteren. Een doelgroepgerichte brochure en een symposium over de mogelijkheden van oraal erfgoed informeren heemkundige kringen, erfgoedcellen en musea over de dataverzameling en de nieuw ontwikkelde tools.

Projectresultaten

Thesaurus + thematische annotatie 

Er is tijdens de eerste fase van de projectperiode vooral gewerkt aan een eigen hiërarchische thesaurus. Er is onderzoek gedaan naar bestaande Nederlandstalige thesauri. Uiteindelijk is beslist om de thesaurus voor dit project gedeeltelijk te baseren op de Art & Architecture Thesaurus (AAT). Op basis van de AAT en de oude, niet-gestandaardiseerde trefwoorden op Dialectloket heeft de projectmedewerker een nieuwe thesaurus gemaakt, met een hiërarchische structuur, gebaseerd op de hiërarchische indeling van de regionale woordenboeken (Woordenboek van de Vlaamse/Brabantse/Limburgse Dialecten). Er is een handleiding gemaakt voor de thematische annotatie. De thesaurus is uitgetest door enkele vrijwilligers. Aan de hand van hun opmerkingen is de thesaurus bijgesteld. Vanaf juli 2020 werden jobstudenten en vrijwilligers ingeschakeld om 80 banden thematisch te annoteren. 

Zoektool

Er is gewerkt aan een nieuwe zoektool, die samen met de thematische annotaties en de bijgewerkte transcripties geïmplementeerd zal worden op Dialectloket (Stemmen uit het Verleden). De bestaande zoektool is geoptimaliseerd, zodat zoektermen van bezoekers gelinkt worden aan het gestandaardiseerde nieuwe trefwoordsysteem en vervolgens in een oplijsting van relevante banden resulteren, met de mogelijkheid de precieze tekst- en audio-excerpten te consulteren. 

Presentatie dataverzameling

Het afsluitende symposium ging normaal gezien door op 3 maart 2021. Door de coronacrisis kon dit evenement helaas niet doorgaan. Het symposium zal nu (hopelijk) plaatsvinden op 15 september 2021 in het Huis van Alijn (Gent). De brochure waarin de collectie en de nieuwe zoektool worden voorgesteld zal samen met de uitnodiging voor het symposium  verstuurd worden naar diverse erfgoedactoren. 

Partnerorganisaties
  • Huis van Alijn
  • Universiteit Gent - Vakgroep Taalkunde (sectie Nederlands)
Leden stuurgroep
  • Jacques Van Keymeulen (Variaties vzw)
  • Veronique De Tier (Variaties vzw)
  • Lien Hellebaut (projectmedewerker Variaties vzw)
  • Anne Breitbarth (Universiteit Gent)
  • Melissa Farasyn (Universiteit Gent)
  • Anne-Sophie Ghyselen (Universiteit Gent)
  • Els Veraverbeke (Huis van Alijn)

 

Praktische info

Looptijd van
Looptijd tot
Organisatienaam
Variaties vzw. Koepelorganisatie voor dialect en oraal erfgoed in Vlaanderen
Contactpersoon
Jacques Van Keymeulen, voorzitter Variaties vzw
Adres
Cellebroersstraat 59
1000 Brussel
Telefoon
0478 65 79 85
Financieringsbron(nen)

Cultureelerfgoeddecreet: projectsubsidie (cultureel-erfgoedwerking of cofinanciering)