Iedere archivaris kan het bevestigen. Na 'Wat staat daar?' volgt niet zelden de vraag: 'En wat betekent dat nu?'. Oude documenten zijn vaak immers niet alleen moeilijk te ontcijferen, maar nog moeilijker te interpreteren. Valt het lezen met wat oefening en volharding nog wel mee, dan stelt het begrijpen en het duiden van de tekst om uiteenlopende redenen heel wat meer problemen. Een correcte analyse van een document vereist meer achtergrondkennis van de institutionele of juridische context waarbinnen een bron tot stand is gebracht, van typologische en functionele kenmerken. Het interpreteren van alle gegevens, cijfers, data, munten, zegels in de juiste context is eveneens belangrijk.

De opzet van deze lessenreeks is de deelnemers grondig kennis te laten maken met diverse bronnen uit het ancien régime (14de-18de eeuw) die in het Rijksarchief bewaard worden. De cursisten dienen te beschikken over een praktische basiskennis oud schrift.

De reeks start met een beknopt overzicht van de schriftontwikkeling, maar is verder vooral gericht op de praktijk. Inhoudelijk zal de klemtoon liggen op courante, ambtelijke teksten in de volkstaal (dus geen boekschrift, geen Latijn, wel Nederlands en eventueel Frans). Het is uiteraard onmogelijk om binnen een beperkt tijdsbestek het ongemeen gevarieerde laatmiddeleeuwse en nieuwetijdse bronnenmateriaal de revue te laten passeren. De bedoeling is wel om de deelnemers een staalkaart te presenteren van representatieve brontypes die bij archiefonderzoek veelvuldig worden aangeboord. De klemtoon zal daarbij liggen op bronnen voor de lokale en de familiegeschiedenis: schepen- en notarisakten, rekeningen, cijnsregisters en leenboeken, persoonsregistratie enzovoort.

Van de deelnemers wordt een actieve participatie verwacht, onder andere via groepswerk en (beperkte) individuele (huis)taken.

Deze zesdelige cursus wordt nu in de provincie Vlaams-Brabant georganiseerd. Bij een positieve evaluatie zal hij ook in de andere provincies georganiseerd worden.

Test uw kennis: als u de tekst op deze afbeelding kan transcriberen beschikt u over de benodigde basiskennis.

Praktisch

Telkens op onderstaande donderdagvoormiddagen van 10.00 tot 12.00 uur. 

• Sessie 1: 20/04/2023 | Inleidende sessie
  Het ancien régime kende een bijzonder rijke variëteit aan archiefdocumenten. Leendenombrementen, remissiebrieven, schepenakten, enz. zijn niet alleen moeilijk leesbaar, ze moeten ook begrepen worden. Dat is de uitdaging van documentanalyse.
   
• Sessie 2: 27/04/2023 | Notarisakten
  Notarisakten vormen een bijzonder belangrijk type documenten, dat vooral vanaf de 16de eeuw in omvang toenam. Testamenten, huwelijkscontracten, verkoopsovereenkomsten, pachtcontracten en attestaties geven een fascinerende uitkijk op de petite histoire, maar zijn omwille van hun techniciteit niet altijd even gemakkelijk te begrijpen.
   
• Sessie 3: 04/05/2023 | Schepenregisters
  Schepenbanken (en dorpsbesturen) waren als rechtsvoorgangers van de gemeentebesturen belangrijke archiefvormers op lokaal niveau. Vooral schepenregisters die de neerslag bevatten van diverse akten en contracten die door de schepenen werden geregistreerd, vormen een boeiende, maar veelal onbekende bron.
   
• Sessie 4: 11/05/2023 | Rekeningen
  Voor vele vormen van lokaal historisch onderzoek vormen rekeningen van lokale instellingen (stads-, kerk-, armentafelrekeningen, enz.) een cruciale bron. Voor een goed begrip ervan is het nodig om deze documenten in hun context te lezen.
   
• Sessie 5: 25/05/2023 | Cijns- en leenregisters
  Feodale documenten vormen een heel apart domein, dat – gelet op de heel specifieke achtergrond – niet altijd even gemakkelijk te begrijpen valt. Niet alleen voor plaatsnaamkunde, maar ook voor andere vormen van onderzoek zijn cijns- en leenboeken onmisbare bronnen.
   
• Sessie 6: 01/06/2023 | Kerkelijke bronnen
  In een samenleving die doordesemd is van het religieuze zijn kerkelijke bronnen incontournables. Dekenale visitaties en broederschapsregisters, pachtboeken van abdijen en procesdossiers over tienden zijn maar enkele van de talloze bronnen die de lokale onderzoeker probeert te doorgronden.

Doelgroep: dit is een cursusreeks voor lokale erfgoedorganisaties en individuele heemkundigen, lokale geschiedschrijvers of genealogen die reeds een basiskennis van paleografie hebben en die zich meer willen verdiepen in documentanalyse en oud schrift. Dit is dus een cursusreeks voor gevorderden.