Tekstaffiches vormen een zeer belangrijke bron voor de geschiedenis van het dagelijkse leven in Vlaanderen tijdens de Eerste Wereldoorlog. De berichten en proclamaties, gepubliceerd door achtereenvolgens de Belgische overheden en de Duitse bezetter, werden in de buurt van het gemeentehuis of de kerk uitgehangen en regelden het leven van de Vlaamse bevolking gedurende de vier oorlogsjaren (mobilisatie, opeisingen, verboden, prijsbepalingen, arresten van Duitse krijgsraden, …). De Duitse bezettende overheid zette de berichten ook in als propaganda, ze trachten het moreel van de bezette bevolking te beïnvloeden (verzet onderdrukken). De schok van de oorlog zette veel mensen tijdens deze periode aan tot het bijhouden van een dagboek, maar deze dagboeken zijn gekleurd door het persoonlijke perspectief van de dagboekschrijver[1].

Tekstaffiches geven een objectiever beeld van hoe het bezettende leger, de bezettende overheid en het lokale bestuur in oorlogstijd het veroverde gebied trachtte te organiseren. Het volk troepte samen bij de aangeplakte tekstaffiches en ten behoeve van diegenen die niet konden lezen werd het bericht luiddop voorgelezen. Vooral tijdens momenten van onrust bleek de tekstaffiche  een zeer nuttig instrument om de burger te informeren. Dit bleek ondermeer vanaf de mobilisatie op 31 juli 1914 en enkele dagen later toen de Duitsers ons land binnenvielen. De bevolking werd overstelpt met mededelingen en waarschuwingen om chaos te verkomen. Diverse bezettende instanties gebruikten de tekstaffiche naderhand om hun regels op te leggen en boodschappen over te brengen. Voor de vier jaren van de bezetting geven de tekstaffiches ons een unieke kijk in zaken zoals het opeisen van voedsel, allerlei verbodsbepalingen (hanengevechten, vogelvangst, …), censuur, propaganda, enzovoort. Deze bron is een schat van informatie voor zowel professionele als niet-professionele onderzoekers en een uitgelezen didactisch instrument voor het onderwijs.

Ondanks het feit dat de tekstaffiches een ideale bron voor de studie van de Eerste Wereldoorlog vormen, zijn ze amper gekend bij het ruimere publiek. Ook zijn ze nauwelijks ontsloten voor onderzoekers. Deze problematiek werd vanaf 2008 aangekaart door Luc Vandeweyer, archivaris van het Algemeen Rijksarchief in Brussel dat een zeer grote collectie tekstaffiches in haar bezit heeft[2]. Vandeweyer wees er ook op dat deze archiefbron wordt bedreigd door de gebrekkige kwaliteit van het papier waarop ze gedrukt is. Zeker wanneer de bewaaromstandigheden niet optimaal zijn is de kans op natuurlijk verval van het papier en de kans op beschadiging zeer groot. De gebrekkige staat van de tekstaffiches haalde de media en werd opgepikt door leden van het Vlaamse parlement[3]. De problematiek werd ook behandeld op niveau van de Vlaamse Regering.
Binnen de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie (VVBAD) werd de problematiek van de bewaring van tekstaffiches in 2009 opgepikt. Om een oplossing voor de bewaring en ontsluiting van deze opmerkelijke documenten uit te werken lanceerde deze vakvereniging een oproep naar de archiefbeheerders. De oproep zorgde voor een eerste -weliswaar incompleet- overzicht van de bewaarde verzamelingen tekstaffiches in Vlaanderen. In de aanloop van de activiteiten in het kader van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog en op vraag van diverse erfgoedactoren blies FARO terug leven in dit dossier. Samen met enkele erfgoedbewarende instellingen (In Flanders Fields Museum, Erfgoecel CO7, Provinciearchief West-Vlaanderen, Stadsarchief Lier, Stadsarchief Gent, Stadsarchief Aalst en Universiteitsbibliotheek Gent) werd een intergraal project rond de lokalisatie, inventarisatie, het restaureren, digitaliseren en duurzaam bewaren en het ontsluiten van de tekstaffiches in Vlaanderen en Brussel uitgewerkt.

Het hier voorgestelde project “Tekstaffiches: spiegel van het dagelijks leven tijdens de Eerste Wereldoorlog” heeft de ambitie om de volledige collectie tekstaffiches uit de Eerste Wereldoorlog te lokaliseren, inventariseren, duurzaam te bewaren en digitaal te ontsluiten naar een zo ruim mogelijke gebruikersgroep. Hiermee wil het aan de vooravond van de herdenkingen van de Groote Oorlog voor de grote groep (lokale) onderzoekers, erfgoedwerkers en andere specifieke doelgroepen een toegang creeëren naar een bron die een unieke kijk geeft op het dagelijks leven tijdens de bezetting. Het project beoogt de ontwikkeling van een nieuw instrumentarium en de uitwerking van een totaalconcept voor het digitaal toegankelijk maken van een typografische bron. Centraal staat daarbij de innovatie en de opbouw van expertise in drie domeinen:

- Lokaliseren, registreren en inventariseren

- Restaureren, digitaliseren en duurzaam bewaren

- Toegankelijk maken voor een zo ruim mogelijke gebruikersgroep

In elk van deze drie domeinen worden baanbrekende ontwikkelingen ingeleid, die voor een vernieuwing in het hele Vlaamse archieflandschap en de erfgoedbibliotheken zullen zorgen door het ontwikkelen van:

- een best practice voor het lokaliseren, de collectieregistratie en inventarisatie van een typografische bron die fragmentarisch en verspreid wordt bewaard

- opensourcesoftware modules voor een webgebaseerde registratie van collecties, een module die geïntegreerd is met een module voor de beschrijving van de tekstaffiches op stukniveau én waarbij de digitale objecten die zijn gekoppeld aan de beschrijving duurzaam worden opgeslagen in de cloud door middel van opensource software

- een best practice voor de ontwikkeling van educatieve paketten op basis van primaire bronnen in archieven en erfgoedbibliotheken

- een module die het mogelijk maakt dat de resultaten van de Optical Character Recognition (OCR) kunnen worden verbeterd doormiddel van crowdsourcing.

[1] Zie hierover bijvoorbeeld: De SCHAEPDRIJVER, S., 2002. Drie Vlaamse schrijvers en de Groote Oorlog: de oorlogsaantekeningen van Virginie Loveling, Stijn Streuvels en Cyriel Verschaeve. In: Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, LVI, pp. 283-298

[2] Luc Vandeweyer, Oorlogsaffiche’s 1914 – 1918… . In: Bibliotheek & archiefgids, 85 (2009), 5, pp. 24-28.
Luc Vandeweyer, e.a. De aanplakbiljetten uit de Eerste Wereldoorlog. In: Science connection. Het magazine van het federaal wetenschapsbeleid, 2009, 26, pp. 50-51.

[3] http://www.radio1.be/programmas/mezz/1424234