Ontsluiting van Vlaamse dialectopnames

Aan de Universiteit Gent  bestaat er een uitgebreide verzameling dialectbanden (592 banden), die echter slecht zijn ontsloten: de metagegevens (= de fiches met gegevens omtrent de sprekers) zijn niet gedigitaliseerd en ook niet in een databank opgenomen; de gespreksonderwerpen van de sprekers werden niet of maar zeer gedeeltelijk genoteerd. De banden zijn bovendien niet allemaal gedigitaliseerd. De banden zijn maar zeer gedeeltelijk getranscribeerd. Het grootste manco is echter dat de verzameling lang niet volledig is. De doelstelling van de samenstellers van de verzameling in de jaren '60, nl. het documenteren van de lokale spraak van elke Vlaamse (deel)gemeente is bij lange na niet bereikt. Voor heel Limburg zijn er bijv. maar 8 banden voorhanden.

Het onderhavige pilootproject heeft twee doelstellingen: (1) het aanleggen van een database met een inventaris van wat voorhanden is (inclusief de metagegevens die op de begeleidende fiches te vinden zijn; (2) het beluisteren van ongeveer de helft van de 367 reeds gedigitaliseerde banden om een korte inhoud van de gesprekken te kunnen opstellen (+ invoer daarvan in een database).

Projectresultaten

Het resultaat van het project is het inventariseren van de metagegevens en het inhoudelijk ontsluiten van een groot aantal al gedigitaliseerde magneetbanden, om ze op die manier ter beschikking te kunnen stellen van het erfgoedveld. Ze zijn orale bronnen voor de 'geschiedenis van de alledaagsheid' en behoren zowel tot het terrein van de dialectologie als van de mondelinge geschiedenis (hoewel ze niet tot stand zijn gekomen met de mondelinge geschiedenis als doel). De relatief spaarzame gegevens omtrent de inhoud die reeds voorhanden zijn (op de papieren fiches), wettigen de hoop dat er sprake is van inhoudelijke 'reeksvorming'. In Frans-Vlaanderen werd blijkbaar vrij systematisch gepeild naar de taaltoestand en de situatie van het Vlaams; in de Westhoek werden verhalen verzameld van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog. Wegens de eis van honkvastheid en lage scholing kwamen de dialectologen die de opnames superviseerden dikwijls bij de boerenbevolking terecht; daardoor gingen veel gesprekken over traditionele landbouwmethodes of technieken van (agrarische) traditionele ambachten.

De metadata (= de gevens omtrent de spreker) van de banden, en de samenvattingen van de inhoud zullen in een relationele database worden ingevoerd, die gemakkelijk doorzocht kan worden. De samenvatting van de inhoud van een band zal aangevuld worden met een aantal steekwoorden, die in de loop van het project gestandaardiseerd zullen worden, zodat zoekmachines de database kunnen doorzoeken en banden kunnen selecteren.

Het systeem met de steekwoorden wordt geënt op de reeds bestaande onomasiologische rubricering van het Woordenboek van de Vlaamse/Brabantse/Limburgse Dialecten, dat thematisch is geordend in drie delen: I Agrarische Woordenschat, II Niet-agrarische Vakwoordenschat en III Algemene Woordenschat. Elk van de drie delen heeft een uitgebreide rubricering waarbinnen de dialectwoordenschat gepresenteerd wordt, en die als basis kan dienen voor een steekwoordensysteem om de inhoud van de banden te beschrijven (bijv. 'oogst', 'schaapherder', 'legerdienst').

De verzameling is kwetsbaar aangezien ze zo uniek is. De projectuitvoerders nemen zich voor de CD's van de reeds gedigitaliseerde banden ten minste drie maal te kopiëren, en ze in bewaring te geven bij de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde in Gent en bij het Meertens Instituut in Amsterdam. In het Meertens Instituut kunnen ze samengevoegd worden bij de gelijkaardige verzameling banden voor de dialecten in Nederland. Uiteraard zal er ook een kopie voor Variaties vzw gemaakt worden. Ook de originele papieren fiches zullen op houtvrij papier gekopieerd worden, zodat een kopie in het KANTL of in het Meertens Instituut bewaard kan worden.

Het is de bedoeling de database met de metagegevens in principe voor het geïnteresseerde publiek, en niet in de laatste plaats voor de erfgoedsector, ter beschikking te stellen via kopies van de Cd's of via het internet - met inachtneming van de vigerende regelgeving omtrent de bescherming van de privacy.

Er zal naar gestreefd worden om de 'Gentse' bandenverzameling te ruilen met een kopie van de 'Amsterdamse', zodat zowel het Meertens Instituut als Variaties vzw. over een volledige verzameling beschikken die het hele Nederlandse taalgebied overspant.

Partnerorganisaties

De afdeling Nederlands (groep Taalkunde) van de UGent

Het Meertens Instituut (Amsterdam)

De Koninklijke Academie voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis (Gent)

Leden stuurgroep

Bestuur van Variaties vzw. Koepelorganisatie voor Dialecten en Oraal Erfgoed in Vlaanderen

Praktische info

Looptijd van
Organisatienaam
Variaties. Koepelorganisatie voor Dialecten en Oraal Erfgoed in Vlaanderen
Contactpersoon
Jacques Van Keymeulen
Adres
Balndijnberg 2, 9000 Gent
Telefoon
09-264 40 81
Financieringsbron(nen)

Subsidie van het Vlaams Minsterie van Cultuur, Jeugd, Sport en Media