Ter realisatie van de eerste doelstelling van de organisatie ‘racisme en discriminatie keren’ werkt KMS in de beleidsperiode 2011-2015 twaalf acties en initiatieven uit. Dit project sluit daarbij aan.

Het project ‘De andere’ anders bekeken. Beeldvorming in de religieuze kunst: een contextuele benadering beoogt in eerste instantie een verkenning uit te voeren van publieksgerichte religieuze kunst, zoals preekstoelen, beelden, andere religieuze kunstschatten, schilderijen, glasramen, katholieke promotieposters en dergelijke maar ook immaterieel erfgoed zoals religieuze processies, de formulering van kerkelijke en religieuze uitspraken en documenten, ... . Alle objecten en het immaterieel erfgoed dat we aan bod zullen laten komen, zijn daarbij drager van beeldvorming vanwege de katholieke kerk - en ook vanwege andere gemeenschappen - over niet-blanke mensen, mensen met een niet-christelijke levensbeschouwing, ongelovigen, andersgelovigen, enz. … .
Deze beeldvorming kan zowel positief als negatief zijn. Elke locatie en situatie zijn hierin anders. Soms kunnen bepaalde elementen, waaraan plaatselijk aandacht wordt besteed, juist de bestaande beeldvorming /aanwezige objecten in een nieuw licht plaatsen.

Omwille van onze interesse voor de rijkdom van het kunstpatrimonium en de vele manieren waarop een inhoudelijke boodschap over andere gemeenschappen vertolkt werd en wordt, werken we in dit project per provincie met enkele representatieve (uitgesproken negatieve en/of uitgesproken positieve) voorbeelden. We zullen deze voorbeelden samenbrengen in een overkoepelend verband dat dan gemakkelijk thematisch ontsloten kan worden. De keuze van representatieve voorbeelden zal door de stuurgroep en de betrokken professionele krachten afgewogen worden in samenspraak met de bredere betrokken erfgoedgemeenschap.

In tweede instantie zullen we op creatieve manieren aan ontsluiting werken (via gegidste wandel- of fietstours maar ook door een interactieve website, tentoonstellingen en educatieve pakketten).
De ontsluiting is een project dat onder meer aangegaan zal worden met studenten van de lerarenopleidingen van de Hogeschool Universiteit Brussel en ook in nauwe samenwerking met het Vlaams Secretariaat van het Katholieke Onderwijs (o.a. leerplancommissies geschiedenis en esthetica van het VVKSO, Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs) en CeMIS (Centrum voor Migratie en Interculturele Studies) naast de inbreng van de overige partners.

In derde instantie wensen we deze analyseoefening rond toonaangevende beeldvormingcasussen ook met andere religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen aan te vatten. Daarbij worden verschillende levensbeschouwelijke gemeenschappen benaderd en uitgenodigd om de houding met betrekking tot de beeldvorming over de eigen en andere gemeenschappen te ontleden. Deze evaluatie kan dan op educatieve manieren binnen de eigen gemeenschappen en bij anderen bespreekbaar gemaakt worden. We laten ons daarbij ondersteunen door o.a. CeMIS (UA), MANAvzw, Axcent en ElKalima.

Samen met de hierboven vermelde partners en ook met de andere belanghebbende partners zoals Het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC), het Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (KADOC)… bouwen we inzake dit project een brug naar het brede erfgoedveld. Deze erfgoedgemeenschap van onderzoekers, beheerders en zorgers voor religieus erfgoed willen wij een belangrijke rol en verantwoordelijkheid geven. Daarnaast betrekken we in dit project ook graag het bredere publiek. Zo kunnen we een gehele erfgoedgemeenschap stimuleren rond dit thema.

KMS, de projecthouder, neemt in dit alles een ondersteunende rol op zich. De doelstelling is om de lokale partners continue te stimuleren om dit thema ter harte te nemen en mee te werken aan het ontsluiten van materiaal. We stellen daarbij onze expertise van dit project ter beschikking zodat lokale erfgoedactoren initiatieven kunnen uitwerken in de lijn/de geest van dit project of deze thematiek.

Het ligt in de bedoeling van dit project om – in samenwerking met de verschillende partners uit de erfgoedsector, uit de religieuze en levensbeschouwelijke sector, uit de toeristische sector en uit de academische wereld - te komen tot deze hele gamma aan activiteiten, producten en resultaten.

Dit alles werken we dan stapsgewijze uit:

In 2012 met:
• Een voorafgaandelijke folder waarin de zoektocht van het project gesitueerd wordt voor erfgoedcellen, heemkundige kringen en de brede erfgoedgemeenschap en de mogelijkheid gegeven wordt om suggesties of vragen in te zenden op een centrale website (begin 2012)
• Uitwerken van een dynamische website met duidelijke functionaliteiten voor inbreng van regionale en lokale suggesties (begin 2012)
• Verder inventarisatiewerk materiële en immateriële erfgoedvoorbeelden (2012-2014). Het is wellicht niet realistisch om hierbij een exhaustief resultaat te beogen. Wij willen vooral exemplarisch te werk gaan en de representatieve staalkaart functioneert daarbij als werkinstrument om de meest relevante typevoorbeelden (exempla) in kaart brengen.
• Systematiseren en vervolledigen van de bibliografie.
• Het omstandig duiden van de objecten uit de publieksgerichte religieuze kunst en – indien mogelijk - ook het immateriële erfgoed. Bij deze duiding van het kunstwerk komen de traditie van de kunstenaar, de relatie tot de seculiere of kerkelijke opdrachtgever(s), de perceptie van de objecten of het immateriële erfgoed bij het volk en een context van de interreligieuze en/of inter-levensbeschouwelijke relaties vroeger en nu aan bod. Deze betekenis wordt verder vertaald in de ontsluitende ‘producten’ van dit project. Hiervoor zal per representatief object een logboek bijgehouden worden.
• Concrete aanzetten geven in opleidingen en in het vormingswerk inzake beeldvorming over ‘de ander’. Aan de hand van het door het project onderzochte materiaal worden reflectieprocessen inzake deze beeldvorming in gang gezet en gestimuleerd.
• Eerste gegidste routes voor geïnteresseerden (in steden of landelijke gebieden) (2012-2014).
• Mogelijke bijdrage aan de erfgoeddag 2012 ‘Helden’.
• Aanzetten voor de opbouw van een tentoonstelling (roll-ups) rond de objecten en het immateriële erfgoed dat in verband staat met ons project.

In 2013 met:
• Uitwerken van educatieve pakketten voor groepen en leerkrachten die met de voorbeelden en de (inherente) boodschappen van vroeger en nu aan de slag willen gaan om de wederkerige ‘vijandsbeelden’ bespreekbaar te maken.
• Realiseren rondreizende tentoonstelling met duidende roll-ups over toonaangevende, representatieve (negatieve en/of ook positieve) religieuze kunstobjecten uit de verschillende regio’s in Vlaanderen en uit Brussel. Deze tentoonstelling, die op verschillende plaatsen zal komen te staan, zal uit minimaal 30 uitgewerkte roll-ups bestaan: 5 per provincie en 5 voor Brussel.
• Twee gegidste routes voor geïnteresseerden (in steden of landelijke gebieden) (2012-2014), met een voorkeur voor Turnhout en Brugge waar de contacten reeds gelegd zijn.
• Voorbereidend werk slotpublicatie.
• Voorbereidend werk studiedag 2014.
• Voorbereidend werk contacten verschillende levensbeschouwelijke en religieuze gemeenschappen.

In 2014 met:
• De rondreizende tentoonstelling met roll-ups van objecten uit verschillende regio’s zal nu lokaal georganiseerd worden. De desbetreffende roll-ups komen nu bij de objecten in kerken, religieuze gebouwen of musea waarover ze spreken. Deze informatie over de verschillende objecten en immaterieel erfgoed zal in overeenkomst met de lokale verantwoordelijken definitief als duiding bij de verschillende individuele objecten geplaatst worden. Zo komt het project tot het resultaat dat bestaande betekenisvolle objecten via onderbouwd en blijvend materiaal voor het brede publiek geduid worden.
• Afwerking van een overkoepelende inhoudelijke publicatie.
• Minipublicatie met overzicht van het project, met als bedoeling de bezoeker te informeren en aan het denken te zetten.
• Effectieve stappen ondernemen om het reflectieproces over deze historische en eventueel actuele negatieve/positieve beeldvorming in andere gemeenschappen en levensbeschouwelijke tradities aan te moedigen.
• Concrete dialooginitiatieven opzetten met personen met een migratieverleden die zich hier slachtoffer voelen van beeldvorming, maar die in de landen van herkomst eventueel andere verhoudingen hebben tot bepaalde religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen of cultuurgroepen.
• Via de gefinaliseerde representatieve staalkaart willen wij ook een aanbod doen aan de beheerders van databanken in het erfgoedveld om - in overeenkomst met hen – deze databanken te voeden met nog concretere zoekcriteria inzake de onderzoeksdomeinen van het project (bij voorbeeld ‘de jood’, ‘de moslims’, ‘ketterij’…).
• Finaliseren van pakketten voor groepen en leerkrachten die met de voorbeelden en de (inherente) boodschappen van vroeger en nu aan de slag willen gaan om de wederkerige ‘vijandsbeelden’ bespreekbaar te maken.
• Organiseren van een afsluitende studiedag inzake de bevindingen van het project: Hierbij wordt in eerste instantie gefocust op de kerk en haar verhouding tot diversiteit in religieus, levensbeschouwelijk en maatschappelijk perspectief. Het uiteindelijke opzet is daarbij telkens onderliggende denkbeelden te ontdekken en tegelijk ook inzicht te geven in de actuele vormen van levensbeschouwelijke ontmoeting (= core business van KMS). Toch concentreren we ons gaandeweg ook op de invalshoek van andere tradities en gemeenschappen aangaande deze thematiek. Om dat te realiseren worden de bestaande levensbeschouwelijke partners van KMS aangesproken en mee betrokken.
• Een publicatie die de interpretatiekaders en achtergrond van het gehele project duidelijk kadert voor een breed, geïnteresseerd publiek.