In de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw floreerde de horticultuur in het Gentse. De Gentse Plantentuin en de Gentse tuinbouwers genoten tot ver buiten de landsgrenzen grote faam. Het project wil de rijke geschiedenis van de Gentse horticultuur en het daarbij horende materieel en immaterieel erfgoed onder de aandacht brengen bij het brede publiek.

Meer dan bioloog

Drie Gentse protagonisten en tevens vooraanstaande botanici Charles Van Hoorebeke en Aimé en Julius Mac Leod staan centraal. Deze heren waren bioloog, legden unieke herbaria aan én vervulden een belangrijke maatschappelijke rol. Het project wil het herbarium van Charles Van Hoorebeke en van Aimé en Julius Mac Leod, alle drie bewaard in de Gentse Plantentuin inventariseren, contextualiseren en digitaliseren om ze vervolgens onder de aandacht te brengen van het brede publiek. Deze herbaria bieden een unieke blik op twee historische sleutelmomenten van de Plantentuin (startperiode en overgang naar de huidige locatie).

Planten worden in vaak moeilijke omstandigheden verzameld, gedroogd en opgeslagen met het oog op bewaring als onderzoeksmateriaal en als referentiemateriaal. Deze herbaria zijn bij het brede publiek nauwelijks gekend en zijn slechts beperkt toegankelijk voor niet-wetenschappers.

Charles Van Hoorebeke en van Aimé en Julius Mac Leod waren méér dan bioloog. Zo pleitte Julius Mac Leod voor de vernederlandsing van het hoger onderwijs en de Gentse Universiteit en richtte hij onderwijs voor het volk in. Dit project linkt de wetenschappelijke neerslag van hun werk (planten verzameld in de Plantentuin en de streek) aan hun maatschappelijke invloed in stad Gent en in de maatschappij.

 

Gebouwen en verhalen

Ook in het huidige straatbeeld verwijzen talrijke relicten naar de hoogtij van de Gentse horticultuur. Het gaat om oa. beelden met straatnaamborden of monumenten, plaatsen of huizen waar vroeger serres stonden, plaatsen waar (bloemen)markten doorgaan. Ook historische beelden met bv. verdwenen gebouwen van de Gentse Plantentuin, het Floraliënpaleis zijn interessant.

Het is de bedoeling om (historische) beelden van de Gentse horticultuur te verzamelen en te plaatsen in de Gentse streetview. IDLab stelt ons daarvoor de tools ter beschikking die ontwikkeld werden in kader van het BELSPO Brain-BE project UGESCO, waarmee zij de tijdruimtelijke verrijking van erfgoedcollecties faciliteren. Deze tools laten toe om beelden uit het verleden te plaatsen in het straatbeeld van vandaag, zowel op computationeel/automatische wijze, als via crowdsourced tools.

Tijdens een publieksactiviteit in het najaar 2021 zal een interactieve tafel opgesteld worden in de stadsbibliotheek. Het publiek zal aangemoedigd worden om relevante foto’s mee te brengen, op te laden en te voorzien van metadata. Ook zij die een passend verhaal willen vertellen (omtrent de foto’s) zijn welkom om dit tijdens het publieksmoment op te laden in ons platform. Bovendien kan de bezoeker on the spot een historische wandeling generen en wandelen langs historische punten die de individuele bezoeker interesseren. Hiervoor gebruiken we de dynamische routeringstool van IDLab, die de gecollecteerde points of interest (POIs) omtrent horticultuur kan gebruiken in de generatie van dynamische wandelroutes omtrent horticultuur.

 

Cross-over herbaria, verhalen, beelden, maatschappelijke rol van drie botanici

Finaal zullen de herbaria, alle data, foto’s, verhalen, enz. opgeladen en gelinkt worden in het erfgoedportaal UGent. Er zullen ook links gelegd worden met Archiefbank Vlaanderen, de Plantentuin Meise en het Belgisch biodiversiteitsplatform.

De tools van IDLab worden voorgesteld en ter beschikking gesteld aan de erfgoedcommunity. We organiseren verschillende workshops en tonen andere erfgoedbeheerders hoe ook zij aan de slag kunnen gaan met deze interactieve tools.

Eerste fase (01/09/2018-30/06/2019)

Tijdens een eerste fase (01/09/2018-30/06/2019) werden de historische herbaria van botanici Charles Van Hoorebeke, Aimé en Julius Mac Leod geïnventariseerd. Ter voorbereiding van de digitalisering van deze herbaria werd de digitaliseringsprocedure voor ingebonden herbaria geoptimaliseerd en voorzien van een kwaliteitscontrole.

Relevante archiefstukken en historische beelden aanwezig in het Universiteitsarchief en de Plantentuin werden geïnventariseerd en gedigitaliseerd. Er werd een kennisgraaf opgebouwd die als basis kan dienen voor een streetview toepassing die in een volgende fase zal worden ontwikkeld.

Ten slotte werden de resultaten uit het project tijdens publieksmomenten bekend gemaakt (Erfgoeddag 2019 en activiteit Kraks@deKrook in juni 2019) en werd een toolkit scanning van ingebonden herbaria aangeboden aan de erfgoedgemeenschap.

Tweede fase (01/07/2019-30/06/2020)

De tweede fase van het project focust op het verzamelen en digitaliseren van relevante beelden en verhalen. De herbariumspecimens van de drie protagonisten worden gedigitaliseerd, opengesteld voor het publiek (via www.botanicalcollections.be) en duurzaam opgeslagen op de servers van de Universiteit Gent.

De zoektocht naar relevante archiefstukken met betrekking tot 'gouden eeuw van de Gentse horticultuur' wordt geïntensifieerd. Tijdens de Floraliën 2020 zou een interactieve tafel opgesteld worden, waar het publiek zou aangemoedigd worden om relevante foto's op te laden en te voorzien van metadata (locatie, passend verhaal). Door de Corona-maatregelen werden de Floraliën 2020 met 1 jaar uitgesteld. De geplande oproep voor publieksparticipatie werd vervangen door een digitale oproep. Hiervoor wordt de Floraliën-community aangesproken. Daarnaast worden de heemkundige kringen en individuele telers rechtstreeks bevraagd, werd de oproep gelanceerd via de regionale televisie (AVS) en via vakliteratuur voor telers. Voor de verwerking van het archiefmateriaal wordt samengewerkt met diverse archiefinstellingen (Archiefbank Vlaanderen, Liberas, Archief Gent).

ID-Lab ontwikkelt een dynamische routeringstool die de gecollecteerde points of interest (POIs) omtrent horticultuur kan gebruiken in de generatie van dynamische wandelroutes omtrent horticultuur.

Deze fase focust eveneens op het interlinken van diverse collecties (botanisch, kunst, dialecten, etc.). ID-Lab ontwikkelt hiervoor tools om onder andere de planten uit het Lam Gods te linken aan de historische en hedendaagse verspreiding in Vlaanderen (historische herbaria, www.waarnemingen.be en PLANTCOL.be), herbaria en fotomateriaal aanwezig op Wiki-commons.

Derde fase (1/7/2020 - 30/6/2021)

In de derde fase van het project worden alle verzamelde data (botanische data, persoonlijke archieven, historische beelden en verhalen) samengesmeed tot één samenhangend narratief over de rol van de horticultuur in Gent.

De verkregen inventarissen en digitale beelden worden opgenomen in Wiki-platformen. Alle verzamelde data kunnen nu in detail geraadpleegd en bestudeerd worden door het brede publiek, dit zowel vanuit historisch als vanuit botanisch perspectief. Het project voorziet in het organiseren van informatiesessies en workshops over de gebruikte tools en methodieken voor de erfgoedgemeenschap.

De data verkregen uit het project (historische herbaria) worden eveneens ter beschikking gesteld van het provinciale erfgoedproject Florient, voor het ontsluiten van de rol van 'verdwenen planten' aan de Oost-Vlaamse inwoner en bezoeker. Tot slot worden alle relevante data aangeleverd aan Archiefbank Vlaanderen, Plantentuin Meise en het Belgisch biodiversiteitsplatform (www.gbif.org).

Voor verdere informatie en alle projectresultaten kunt u terecht op de projectwebsite.