Verontreinigingen
Wat volgt is een vertaling van de inleiding van de tekst 'Agent of Deterioration: Pollutants', geschreven door Jean Tétréault en gepubliceerd door het Canadian Conservation Institute.
Verontreinigende stoffen kunnen gegroepeerd worden in een reeks componenten die chemische reacties kunnen aangaan met eender welke component van een object.
Polluenten zijn gassen, spuitbussen, vloeistoffen of vaste stoffen - van natuurlijke oorsprong of door mensen gemaakt - die gekend zijn om hun schadelijke effecten op objecten.
Ook neerslag van stofpartikels wordt als verontreiniging beschouwd, en hoewel het niet noodzakelijk schade veroorzaakt, verandert het wel het esthetische aspect van objecten. Soms raken deze stofdeeltjes vastgekoekt op het oppervlak van een object.
In een museum zijn er drie wijzen waarop verontreinigende stoffen objecten bereiken en zo schade veroorzaken:
- via de lucht,
- via contact tussen twee materialen,
- via verontreiniging die intrinsiek is aan een object, als deel van een van de gebruikte materialen of als gevolg van chemische reacties op of in het object. Dat laatste wordt een secundaire verontreiniging genoemd.
In onderstaande tabel vindt u de gebruikelijke verontreinigingen, hun voorkomen en hun effecten.
Luchtverontreiniging
Aard
Effecten
Atmosferische bronnen: ozon, waterstofsulfide, carbonylsulfide, zwaveldioxide, stikstofdioxide en partikels zoals roet of zout.
Van uitwasemende producten, objecten en mensen: zwavelhoudende gassen, organische zuren zoals carboxylzuren, en partikels zoals pluisjes en huidschilfers.
Verzuring van papier, corrosie van metalen, verkleuring van pigmenten, uitbloeiing van calciumhoudende materialen zoals schelpen (in combinatie met een hoge RV), verzwakking van textiel. Bij stof: veranderd uitzicht bij veel objecten, aantrekkingsbron voor insecten, krassen op zachte oppervlakken bij wrijving.
Verontreiniging via contact
Aard
Effecten
Weekmakers uit plastisch PVC, zwaveldeeltjes uit natuurlijk rubber, verkleurend materiaal uit hout (vooral knopen), stroperige componenten uit oude PUR-foams, papierclips, lijmresten op objecten van voorgaande presentaties, vette componenten uit leer, zuren uit sommige minerale specimens, vetzuren van menselijke vingerafdrukken of van vettige objecten zoals leer en huiden.
Impregnatie: van zouten tijdens begraving of onderdompeling in zeewater, residuen van reinigingsmiddelen, zout uit bakstenen of stenen vloeren of funderingen.
Verkleuring of corrosie van het oppervlak van een object dat in contact komt met deze schadelijke stoffen uit producten of objecten.
Intrinsieke verontreiniging
Aard
Effecten
Composietmaterialen waarvan bepaalde componenten schadelijk zijn voor de andere componenten in het object, zoals aluin of ijzergallusinkt op papier, 'originele' plakband op papier, corrosie van koper in contact met leer (d.w.z. een object van gelooid leer met koperen onderdelen) en composietmaterialen met zwavelhoudende componenten en metalen.
Secundaire verontreiniging zoals azijnzuur en stikstofdioxide uit hydrolyse van respectievelijk celluloseacetaat en cellulosenitraat.
Aftakeling van de objecten: verzuring, verkleuring of vlekken. Een secundaire verontreiniging kan het degradatieproces door zuurstof, waterdamp of andere verontreinigingen versnellen.
Enkele foto's ter illustratie:
