Het auteursrecht kent een aantal uitzonderingen waarbij een beschermd werk kan gebruikt worden zonder de toestemming van de auteur. Deze uitzonderingen moeten restrictief geïnterpreteerd worden. Het gaat hier dus over werken die nog binnen de beschermingstermijnen van het auteursrecht vallen. Werken die in het publieke domein vallen mogen hoe dan ook vrij gebruikt worden.

Sinds 1 augustus 2022 is het Belgisch auteursrecht op een aantal punten gewijzigd, ook op het vlak van de uitzonderingen. Het overzicht hieronder houdt rekening met deze wijzigingen. Een overzicht van de belangrijkste wijzigingen staat hier.

Wat mag iedereen in het kader van onderwijs en wetenschap?

Tekst- en datamining door onderzoeksorganisaties

• Voor wetenschappelijk onderzoek.
• Op werken waartoe deze instellingen rechtmatig toegang hebben.

Reproduceren

Een reproductie maken (kopiëren, afdrukken, inscannen, opslaan) van volledige werken, met uitzondering van bladmuziek.

Citeren

Citaten uit werken opnemen in een eigen werk of werken incorporeren in een eigen werken, en verspreiden voor zover het om een kort fragment gaat en mits vermelding van de bron (citaatrecht).

Werken aan het publiek meedelen

• Kosteloos uitvoeren van werken in het kader van schoolactiviteiten, die zowel binnen als buiten de gebouwen van de onderwijsinstelling kunnen plaatsvinden, en waarbij het publiek bestaat uit studenten/leerlingen en leerkrachten. Bv. klaspresentaties met Powerpoint, werken voorlezen, muziekwerken en audiovisuele werken afspelen.
• Kosteloos uitvoeren van werken tijdens een publiek examen (publiek: leerlingen, leerkrachten, familieleden).
• Mededelen van werken door onderwijs- en wetenschappelijke instellingen voor zover beveiligd via passende maatregelen (zoals een login).
• Mededelen via acces points (wetenschappelijke en onderwijsinstellingen): de mededeling van werken uit de collecties via speciale terminals in de gebouwen voor onderzoek of privéstudie van de bezoekers. De voorafgaandelijke digitalisering van werken om deze mededeling mogelijk te maken.

Wat mogen medewerkers van bibliotheken, archieven en musea?

Tekst- en datamining

• Voor wetenschappelijk onderzoek.
• Op werken waartoe deze instellingen rechtmatig toegang hebben.

Reproduceren of fotokopiëren voor intern gebruik

• Reproductie van een volledig artikel.
• Reproductie van een volledig werk van beeldende of grafische kunst (foto, tekening, schilderij, beeldhouwwerk, illustratie).
• Reproductie van een kort fragment van andere werken zoals een boek, muziekwerk, audiovisueel werk (citaatrecht).

Reproductie (digitalisering) voor preserveringdoeleinden

Een reproductie van integrale werken om het culturele en wetenschappelijk patrimonium duurzaam te bewaren.

Reproduceren en mededelen voor de aankondiging van een openbare tentoonstelling

Het verspreiden (offline en online) van affiches of reclameblaadjes waarop een tentoonstelling wordt aangekondigd, bv. met een foto van een tentoongesteld werk.

Mededelen via acces points

De mededeling van werken uit hun collecties via speciale terminals in de gebouwen (intra muros) voor onderzoek of privéstudie van de bezoekers. De voorafgaandelijke digitalisering van werken om deze mededeling mogelijk te maken is ook toegestaan.

Uitlenen (enkel van toepassing voor bibliotheken)

• Uitlenen van werken van letterkunde, databanken, fotografische werken, partituren van muziekwerken, geluidswerken en audiovisuele werken.
• Uitlenen van geluidswerken en audiovisuele werken kan pas 2 maanden na de eerste verspreiding van het werk.

Het gebruik van verweesde werken

Een verweesd werk is een werk waarvan de rechthebbenden niet kunnen worden geïdentificeerd. In dat geval kan het werk onder bepaalde voorwaarden vrij gebruikt worden.

• De uitzondering is beperkt tot gepubliceerde werken (boeken, kranten, tijdschriften, enz.), muziekopnames, cinematografische en audiovisuele werken en andere werken (zoals foto's) die geïncorporeerd zijn in deze werken. Maar de uitzondering geldt dus niet voor losse foto’s of andere grafische werken.
• Toegestaan gebruik: reproduceren met als doel te digitaliseren, beschikbaar te stellen, te indexeren en te catalogiseren, te behouden of te restaureren, en beschikbaar te stellen voor het publiek.
• Voorwaarden: voorafgaandelijk zorgvuldig onderzoek uitvoeren in een vastgelegde bronnenlijst.
• Meer info via het Nationaal loket verweesde werken aan de Koninklijke Bibliotheek