Tijd voor de lenteschoonmaak: aan de slag met de museumstofzuiger

Persoon aan de slag met een zachte maquillageborstel en de museumstofzuiger. Foto: Erfgoedcel Pajottenland-Zennevallei

Maak kennis met de museumstofzuiger, een veelzijdige rechterhand voor wie zorgt voor een erfgoedcollectie. Via de Uitleendienst Erfgoed kunt u gratis een exemplaar reserveren en afhalen bij een van de tien regionale uitleenpunten. Maar waarvoor dient hij precies en hoe pakt u een schoonmaakbeurt aan?

Afstoffen

Waarom?

Stof is ontsierend en ongunstig voor het behoud van de meeste materialen. Het trekt vocht aan en kan een voedingsbodem vormen voor schimmels. Bij poreuze of kleverige materialen kan stof een permanente verkleuring of dof uitzicht veroorzaken.

Wanneer?

Vóór inventarisatie en digitalisering.
Vóór een tentoonstelling of bruikleen.
Voor de verhuis naar een nieuwe depotruimte.
Periodiek bij onverpakte bewaring in depot.

Naast een visuele controle van de objecten, geeft ook een stuk witte, dubbelzijdige plakband op een open legger u een goed idee van wanneer het tijd is voor een schoonmaakbeurt.

Hoe?

Gewapend met de museumstofzuiger, microvezeldoeken en zachte (maquillage)borstels kunt u dat helemaal zelf. Voorzichtig te werk gaan is de boodschap, maar u zal het snel in de vingers hebben.

De museumstofzuiger heeft een regelbare zuigkracht en verschillende microborstels en opzetstukken: kies de beste optie voor uw specifieke object en taak. Het uitgangspunt is dat u aangenaam kunt werken zonder dat de stofzuigermond het object beschadigt door het materiaal mee op te zuigen of erover te schuren. Zo kunt u bij een houten beeld bijvoorbeeld een hogere zuigkracht gebruiken, maar is bij papier en textiel een lage zuigkracht aangewezen. Met de kleinste opzetstukken kunt u kleine objecten en reliëfs stofzuigen.

Is er een delicate decoratie of afwerkingslaag aanwezig, dan raden we aan om met behulp van een elastiekje een stukje nylon over de stofzuigermond te spannen. Op die manier worden eventuele losse deeltjes niet opgezogen en kunnen ze worden gerecupereerd. Als de afwerkingslaag schilfert of loskomt van de drager is stofzuigen geen goed idee. Vraag in dat geval raad aan een conservator-restaurator.

In de praktijk

In dit filmpje toont een behoudsmedewerker van de Bibliotheek Hasselt-Limburg bijvoorbeeld hoe u een historisch boek veilig reinigt. Ga op dezelfde nauwkeurige wijze te werk voor alle soorten erfgoedobjecten.

Verwijderen van insectensporen en schimmels

Ook wanneer een of meerdere objecten zijn aangetast door schimmels en insecten, komt de museumstofzuiger van pas. De methode is exact hetzelfde als bij het afstoffen, maar neem extra veiligheidsmaatregelen.

Verwijder na een behandeling tegen insecten alle dode insecten en sporen van boormeel of cocons, zodat deze later niet voor een nieuwe aantasting worden aanzien of zelfs nieuwe insecten aantrekken.
Verwijder manueel oppervlakteschimmels (wit of gekleurd pluis) als gammastraling niet nodig of wenselijk is.
Verwijder na een behandeling met gammastralen alle dode schimmelsporen.
Verwijder alle schimmelsporen en stof van de kasten of rekken waarin de stukken lagen.

In de praktijk

FARO maakte recent een filmpje over hoe u stof en schimmel verwijdert van textiel:

Erfgoedcel Pajottenland-Zennevallei ging aan de slag met het verwijderen van schimmel op religieus textiel. In de projectfiche vindt u een stappenplan en materiaallijst terug. Ze hadden zelf een museumstofzuiger, maar dankzij een tweede exemplaar van de Uitleendienst ging het werk aanzienlijk sneller vooruit. Zie hier het verschil voor en na de reiniging met een museumstofzuiger (klik op het pijltje rechtsboven om de afbeelding te vergroten):

Veiligheid eerst!

De museumstofzuiger is uitgerust met een HEPA-filter, die fijn stof en schimmelsporen vasthoudt in plaats van ze terug de ruimte in te blazen. Niettemin raden we aan om altijd handschoenen en een mondmasker met (FF)P3-filter te gebruiken, voor uw eigen gezondheid.

Na het verwijderen van schimmelsporen vragen we u om de buitenkant en de mond van de stofzuiger te ontsmetten. Meld bij het terugbrengen van het materiaal ook waarvoor u het gebruikt heeft, zodat het uitleenpunt de HEPA-filter kan vervangen.