Closer to Van Eyck in 100 miljard pixels

Detail van de Heremieten, na restauratie. © KIKIRPA

Dankzij de website Closer to Van Eyck zoomden sinds 2012 miljoenen mensen in op de details van een van de bekendste kunstwerken ter wereld: het Lam Gods. Er is nu een nieuwe versie.

In de eerste maanden van 2020 nam al meer dan een kwart miljoen geïnteresseerden wereldwijd een kijkje, en in de huidige COVID-periode steeg het bezoekersaantal zelfs met 800%. Dit toont het enorme potentieel van digitale technologie om erfgoed toegankelijk(er) te maken. Met de lancering van de nieuwe versie van de website, inclusief beelden van de recent gerestaureerde schilderijen, nieuwe video’s en educatief materiaal, bieden het Getty en het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK, Brussel), in samenwerking met het Gieskes Strijbis Fonds in Amsterdam, bezoekers nu een nóg rijkere beleving van dit monumentale werk. 

De Aanbidding van het Lam Gods (1432) van Hubert en Jan van Eyck in de Gentse Sint-Baafskathedraal is een indrukwekkende polyptiek met Bijbelse thema's en figuren. Na een eeuwenlange opeenhoping van vuil, vergeelde vernissen, uitgebreide overschilderingen en talrijke verplaatsingen – waaronder de opslag in een zoutmijn tijdens WO II – was het kunstwerk dringend toe aan restauratie.

Twee derde van het kunstwerk werd de voorbije jaren gerestaureerd door een team van restauratoren van het KIK. De eerste fase – op de buitenste panelen, zichtbaar als het altaarstuk gesloten is – was in 2016 afgerond. In december vorig jaar werd een nieuwe mijlpaal bereikt met de voltooiing van de tweede fase: die omvat de restauratie van de Aanbidding van het Lam,en de resultaten daarvan zijn nu in al hun glorie te zien op de vernieuwde website. Het team van het KIK legde de behandeling integraal vast met fotografische en wetenschappelijke documentatie in ultrahoge resolutie. Al deze beelden zijn nu haarscherp te bewonderen op Closer to Van Eyck. 

Ongestoorde blik

Drie keer het Lam Gods op het middenpaneel, van links naar rechts: vóór restauratie (met de 16e-eeuwse overschildering nog aanwezig), tijdens restauratie (het originele Lam van de Van Eycks uit 1432, vóór retouche), en na retouche (het eindresultaat van de restauratie). © KIKIRPA

Nieuwe foto’s na behandeling op Closer to Van Eyck tonen veel van de geschilderde scènes zoals ze oorspronkelijk bedoeld waren. Denk maar aan het centrale motief van het Lam, dat in de 16e eeuw werd bedekt met een meer neutrale figuur. Interdisciplinair onderzoek maakte het mogelijk om deze overschildering te verwijderen, waardoor Van Eycks ‘menselijke Lam’ de toeschouwer in de ogen kijkt. Hoge resolutiebeelden voor, tijdens en na restauratie nodigen u uit om deze transformatie zelf te beleven. 

Wanneer u online inzoomt op details maakt u kennis met de precisie en de even spontane als vaste hand van de meester. De speling van het licht op metalen, planten, haar, huid en texturen wordt met ongeëvenaarde zorg afgebeeld.

Detail van de Heremieten met een sinaasappelboom, na restauratie. © KIKIRPA

Niet minder dan 75 verschillende plantensoorten in het werk kunnen nu door botanici worden geïdentificeerd en de schaduwweergave van bladeren, bomen en struiken biedt een wonderlijk gevoel van diepte en driedimensionaliteit. De reiniging bracht ook minutieus gedetailleerde gebouwen aan het licht die eeuwenlang verborgen waren onder lagen van overschildering.

Detail van de Pelgrims: Het infrarood reflectogram links toont de gedetailleerde ondertekening van de figuren en de onderschildering van het gebladerte. Vergelijking met het beeld rechts geeft inzicht in het creatieve proces van de kunstenaar. De twee bomen in het midden waren aanvankelijk niet voorzien. Pas nadat de Van Eycks de luchtpartij hadden geschilderd, besloten ze de bomen toe te voegen. © KIKIRPA

Nieuwe beelden met infraroodreflectografie (IRR) voeren de kijker dwars doorheen het verfoppervlak naar de ondertekening. De naadloze beeldassemblage biedt u nu een ongestoorde blik op deze fascinerende microkosmos. Bovendien tonen de IRR-beelden onderliggende schilderingen die in een donkere verf zijn uitgevoerd, zoals in het gebladerte van de bomen achter de Heilige Christoffel in De Pelgrims.

Via het ‘Extras’ menu op de website kunt u tot slot het rijkelijk geïllustreerde behandelingsverslag van fase 2 downloaden. Daarmee krijgt u in alle transparantie een inkijk in het besluitvormingsproces van deze complexe restauratiebehandeling.

Closer to Van Eyck is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen talrijke instellingen en personen, die hier worden opgesomd. 

Leestip: in het jongste nummer van faro leest u hoe het MSK Gent en de Stad Gent de baanbrekende en internationaal bejubelde (maar helaas noodgedwongen gesloten) tentoonstelling Van Eyck: een optische revolutie en het bijhorende stadsfestival in de markt hebben gezet.

Roel Daenen