De twaalfde editie van Erfgoeddag vandaag (zondag 22 april) brak weer een record: meer dan 500 organisaties presenteerden samen een waaier van 800 gratis activiteiten. In totaal werden bijna een kwart miljoen bezoekers geteld. Dit cijfer evenaart de piek van de vorige editie. Onder de bezoekers ook Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege, die in Aalst de evocatie van de terechtstelling van Jan de Lichte bijwoonde. Het aanbod van musea, archieven, erfgoedbibliotheken, heemkundige kringen, cultuurdiensten, brandweerkorpsen en tal van andere spelers spitste zich toe op Helden, een thema dat het publiek duidelijk aansprak.

Maar… wat maakt een held tot een held? Wie beslist over dat heldendom? En zijn er ook helden die van hun voetstuk vallen? Waarom zijn er toch zo bitter weinig (bekende) heldinnen? Dit zijn vragen die vandaag meermaals gesteld werden. Erfgoeddag voedt zo, als toonmoment van de cultureel-erfgoedsector in Vlaanderen en Brussel, mee de reflectie over maatschappelijk relevante thema’s.

Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege: “Vandaag waren de echte helden alweer de talloze medewerkers, professionelen en vrijwilligers, die voor een geslaagde Erfgoeddag zorgden. Zij wijzen het ruime publiek telkens weer op de ontegensprekelijke actualiteitswaarde van ons cultureel-erfgoed en ontdoen het van elk mogelijk muf imago. Dat maakt dat het cultureel-erfgoedbeleid door een groot deel van de bevolking gedragen wordt."

Helden | Een greep uit het aanbod

• Oorlog en strijd: helden en conflict zijn als twee handen op één buik. In het aanbod figureerden bekende en minder bekende figuren uit o.m. de Guldensporenslag, de Brabantse Omwenteling, de Boerenkrijg, de Belgische Revolutie en beide Wereldoorlogen.
• Heldinnen: een opvallende minderheid in het programma. Vrouwen die zich een plaats veroverden naast hun mannelijke concurrenten, of pionierden in een bepaald onderdeel van de maatschappij, werden vandaag extra belicht.
• Reuzen en andere volkshelden: betekenisvolle figuren uit heden en verleden werden (en worden) op heel veel plekken geëerd met een reus, of met poppen die voor het theater bestemd zijn. Heel wat van die reuzen deden vandaag hun ronde, al dan niet in combinatie met tentoonstellingen waar archiefmateriaal hun verleden en familierelaties uit de doeken deed.
• Vurig erfgoed: sinds 9/11 hebben brandweerlui wereldwijd een heroïsche status. Voor deze editie traden verschillende brandweerkorpsen aan en brachten hun geschiedenis in beeld, vaak met demonstraties en aangrijpende getuigenissen.
• Helden in de kunsten: schrijvers als Emile Verhaeren (‘Les Héros’), Hendrik Conscience en L.P. Boon, bekende en vergeten componisten, beeldhouwers en schilders, makers van  strips, operasterren en glamoureuze helden van het witte doek, ontbraken  vandaag evenmin op het appèl.
• Sporthelden: de fysieke prestaties van wielrenners, voetbalkampioenen en andere (top)sporters spraken en spreken enorm tot de verbeelding. Met medailles, bekers, het wedervaren van supportersclubs en andere vormen van verering…
• Onderzoek en wetenschap: wie vond het gipsverband uit, de verlostang of nog, het pasteuriseren? Naast allerhande wetenschapsmusea deed ook het netwerk van Vlaamse volkssterrenwachten vandaag mee, en belichtte de pioniers van de sterrenkunde en andere exacte wetenschappen.
• Enzovoort …

Ook voor deze editie hebben heel wat erfgoedorganisaties de rode loper uitgerold voor kinderen. Gezinnen werden extra verwend, met verkleedpartijen, spelletjes, zoektochten, workshops, proeverijen en nog veel meer.

En wat na vandaag?
Voor heel wat erfgoedorganisaties is Erfgoeddag een bijzonder toonmoment waaraan een jaar lang gewerkt is. Op verscheidene plaatsen zijn de resultaten ook na Erfgoeddag nog te bekijken. Meer info op www.erfgoeddag.be. Maar Erfgoeddag blikt zelf ook vooruit. Op zondag 21 april 2013  vindt de dertiende editie van Erfgoeddag plaats, met de roepnaam ‘Stop de tijd!’ Het zwaartepunt van die editie komt te liggen op het (vaak onzichtbare) backoffice erfgoedwerk: behoud en beheer. Erfgoedwerkers proberen door hun inzet de immer knagende tand des tijds zo goed en zo kwaad mogelijk een halt toe te roepen. Een doordacht behoud- en beheerswerk is immers essentieel bij de zorg en de ontsluiting van élke vorm van cultureel erfgoed, of het nu gaat over materieel of immaterieel erfgoed. Deze editie focust op het grotendeels onzichtbare werk àchter de schermen. Daarnaast is er vanzelfsprekend ook aandacht voor de ruimere invulling van de tijdsbeleving, van vrije tijd tot en met crisissen.

Erfgoeddag is een initiatief van FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw, in samenwerking met de erfgoedgemeenschappen in Vlaanderen en Brussel.