Op Europees niveau stond men niet te springen om dergelijk jaar voor het cultureel erfgoed in het leven te roepen. Cultureel erfgoed, en bij uitbreiding cultuur, is niet meteen de grootste prioriteit, om het zacht uit te drukken. Het zijn steevast andere beleidsdomeinen - lees: economie, werkgelegenheid, landbouw, plattelandsontwikkeling, visserij en milieubescherming, maatregelen tegen terrorisme, georganiseerde criminaliteit en illegale immigratie - die met de meeste aandacht en de hoogste budgetten gaan lopen. Een terechte besteding natuurlijk, maar het zou de ontwikkeling van al deze domeinen en de mensheid tout court, ten zeerste ten goede komen als ook cultuur en de ‘zachtere’ domeinen naar (financiële) waarde worden geschat. Hiermee vertel ik uiteraard niets nieuws. En ja, de ongelijke verdeling van middelen is ook voor Vlaanderen zeer herkenbaar.

Dankzij het lobbywerk van Europese organisaties zoals the European Heritage Alliance en Europa Nostra is het Europees Jaar van 2018 nu toch een feit. Dat is dus al een ‘overwinning’ op zich. Het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed is immers een zeer goede manier om erfgoed op Europees maar ook op nationaal vlak op de ‘mentale’ kaart van beleidsmakers en politici te zetten.  

Nationale coördinatoren en stakeholders

Concreet zullen in 2018 een hele waaier aan activiteiten, over heel het Europese grondgebied, worden georganiseerd. Het EYCH-comité coördineert de communicatiecampagne, en helpt om de activiteiten mee te promoten en de deelnemende organisaties op elkaar af te stemmen.

Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor de nationale coördinatoren van de verschillende landen. De nationale coördinator voor Vlaanderen is Brigitte Myle, verbonden aan het departement Cultuur. Daarnaast zijn de stakeholders-organisaties een drijvende kracht: dit is een groep van een 40-tal organisaties die doorgaans op Europees niveau werken.

Voorbeelden van dergelijke organisaties zijn het eerder vernoemde Europa Nostra, maar bijvoorbeeld ook NEMO, de Europese vereniging van museumverenigingen en ECCO, het European Confederation of Conservator-Restorers’ Organisations.

Ook FARO maakt deel uit van dit comité en nam deel aan het Stakeholder’s Committee dat op de vooravond van de lancering van het Jaar werd georganiseerd. De stakeholdersvergadering is zeer boeiend omdat deze organisaties het Europees Jaar voor het Cultureel Erfgoed inhoudelijk mee vormgeven en in de verschillende landen voor de nodige communicatie zorgen. Bovendien maken ze hun activiteiten kenbaar bij de verschillende nationale coördinatoren, die ze dan op hun beurt in de kijker kunnen zetten.

Het Europees Jaar voor Cultureel Erfgoed stopt niet in 2018

Een vrij algemeen gehoorde kritiek is dat het niet interessant zou zijn om te investeren in het Europees Jaar omdat er geen of onvoldoende middelen tegenover staan. Ik gaf al aan dat het jaar symbolisch alvast van groot belang is: het is alweer een manier om aandacht te vragen voor het cultureel erfgoed. Zo is het ook een expliciet streefdoel om Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie, ervan te overtuigen dat cultuur en erfgoed een toekomstige beleidsprioriteit zouden worden.

En het klopt dat er onvoldoende middelen tegenover staan, maar het is zeer belangrijk om het Europees Jaar om te buigen tot een Europees 10- of 20-jarenplan voor het cultureel erfgoed. Zoals Michel Magnier, directeur van de DG Culture and Creativity, DG Culture and Education, scherp opmerkte tijdens de bijeenkomst van de stakeholders: “Er zijn 2 scenario’s. We maken er een succesvol 2018 van en sluiten het af wanneer 2019 komt kijken. Of, we maken er een succesvol 2018 van en zorgen ervoor dat de EU zich engageert om een strategie en actieplan voor verschillende jaren op te zetten. Het is duidelijk dat we voor het tweede scenario opteren.”

En hoe vertaalt het Europees Jaar zich in Vlaanderen?

Dat geldt ook voor de Vlaamse cultureel-erfgoedsector. Misschien dat het u op het eerste gezicht weinig zinvol lijkt om veel tijd, energie en middelen te investeren in het Europees Jaar, maar u kan 2018 ook als een kans zien om u te beginnen verdiepen in het Europese weefsel. Als we erin slagen om een strategie en actieplan op Europees vlak uit te rollen over meerdere jaren, kan u daar op middellange termijn misschien wel degelijk de vruchten van plukken. Dat kan gaan over het uitbouwen van uw Europese netwerk tot het indienen van Europese projecten enzovoort. 

In Vlaanderen kunnen cultureel-erfgoedorganisaties, zoals gezegd, de nodige informatie vinden op de website van het departement Cultuur en de website van het Europees Jaar zelf. Op 16 januari 2018 organiseren FARO, Herita, het Departement Cultuur en het Agentschap Onroerend Erfgoed alvast een studiedag rond de Kaderconventie van Faro, participatie en het lokaal erfgoedbeleid.

Verder plannen FARO en Herita een zeer boeiende lezingenreeks, telkens op maandag, over cultureel erfgoed in Europa. Maak u alvast op voor boeiende interventies van:

• Sophia Labadi over ‘Europa, migratie en musea’,
• Cornelius Holtorf over ‘de toekomsten van Erfgoed en Europa’,
• Lauso Zagato over ‘erfgoedbeleid in Europa, met bijzondere aandacht voor de Kaderconventie van FARO’ en
• John Schofield over ‘erfgoedwerk en moeilijker te bereiken erfgoedgemeenschappen’.

Hou de websites van het Departement cultuur en van FARO zeker in de gaten. De activiteiten die op Europees niveau zullen worden georganiseerd en waar ook Vlaamse organisaties aan kunnen deelnemen, zullen op de website van het departement worden geplaatst.

In het decembernummer van faro | tijdschrift over cultureel erfgoed kan u bovendien een uitgebreid artikel lezen van Marc Jacobs over het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed.

Foto's: EYCH