Wat opgezette dieren in musea ons vertellen
"Neergeschoten in Kasai op 4 augustus 1956 door ridder de Wouters tijdens een museummissie onder leiding van Max Poll." Deze zin staat te lezen op de website van het AfricaMuseum en gaat over de grote olifant van het museum. Die werd ‘besteld’ door het toenmalige Koninklijk Museum van Belgisch-Congo, prijkte eerst in het Paviljoen van de Congolese Fauna op de Wereldtentoonstelling van Brussel in 1958, en werd daarna overgebracht naar het museum.
Vandaag staat het dier nog steeds in het hernieuwde AfricaMuseum, maar in een andere context. Hoe probeert het museum op een toekomstgerichte manier om te gaan met zijn collectiestukken?
De toon van een tijdsgeest
Een desastreuze impact
De herkomst van collecties
De biografie van de opgezette olifant zegt dus meer over de relatie tussen mensen en dieren. Vandaag kijken we daar mogelijk anders tegenaan dan vroeger. Een mooie uitdaging dus om ook aan de slag te gaan met de herkomst van de collectie ‘wilde fauna’. Want hoewel organisaties met hun collecties fauna en flora een blik geven op de biodiversiteit van ooit waarbij het wetenschappelijk belang lijkt te primeren, spelen er ook andere kwesties zoals een kritische omgang met de herkomst en het ethisch tentoonstellen.
In verband met het tentoonstellen vermeldt de ICOM Code of Ethics for Natural History Museums onder andere dat "dierlijke resten met respect en waardigheid worden tentoongesteld, ongeacht de soort of de oorsprong." Instellingen hebben daarbij een verantwoordelijkheid om passende richtlijnen op te stellen en ze ook consequent toe te passen.
En in uw collectie?
Verder lezen
- Meer informatie over de relatie tussen ‘wilde dieren’ ten tijde van de Belgische kolonisatie vindt u in het boek Faune sauvage et colonisation van Patricia Van Schuylenbergh.
- In het artikel ‘Dead museum animals. Natural order or cultural chaos’ in reCollections. Journal of Museums and Collections (2009) schrijft Libby Robin over dode museumdieren. Musea hebben verschillende strategieën om ze te beschrijven, waarbij meestal uitgegaan wordt van het standpunt van de mens, en slechts uitzonderlijk van het individuele dier.
- Steve Baker schrijft in zijn boek Picturing the beast: animals, identity and representation uit 2001 dat dode museumdieren eerder een aanleiding zijn om na te denken over mensen, in plaats van andersom. Baker kijkt daarbij naar de manier waarop dieren worden afgebeeld door mensen die zich niet bewust zijn van hun relatie met dieren. Nadenken over hoe een samenleving onbewust haar dieren behandelt, is voor Baker dan ook een manier om de mentaliteit van die samenleving te ontrafelen.
Alle foto's: © FARO, Fotograaf: Jan Locus
