Brussel is een migratiemuseum rijker

Brussel telt vandaag 184 nationaliteiten. Samen geven ze vorm aan deze kosmopolitische regio. De Belgen vormen de grootste groep, gevolgd door de Fransen, de Roemenen en de Marokkanen. Elke dag komen nieuwe mensen aan en vertrekken er weer andere. Allemaal hebben ze hun droom, hoop en verhaal. Al deze verhalen samen kleuren het grote verhaal van Brussel.

Een museum dat nooit af is

Klein Kasteeltje, Brussel. Tram Bruxelles via Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0

Het MigratieMuseumMigration vertelt de verhalen van de eerste generatie gastarbeiders, van de vroegste bewoners van het Klein Kasteeltje, van de expats, de oorlogsvluchtelingen, de Europeanen die zich vrij bewegen binnen de EU en vele anderen die hier een permanente thuis vonden. Het is een warme omgeving waar bezoekers via herinneringen en souvenirs op ontdekking gaan in Brussel en in het leven van anderen. Maar het is vooral een museum waar veel ruimte is om ook uw eigen verhaal te delen. Het museum zal dan ook nooit af zijn. Op die manier staat het museum symbool voor de voortdurende dynamiek van Brussel.

De kracht van persoonlijke verhalen

Geïnspireerd door het bescheiden museummanifest van Orhan Pamuk (Modest Manifesto for Museums) kiest het MigratieMuseumMigration voor de kracht en sterkte van persoonlijke verhalen. Herinneringen, foto’s en souvenirs staan centraal. De warme presentatie roept herinneringen op die op hun beurt weer gedeeld kunnen worden. Dankzij dit gevoel van herkenning weet de bezoeker dat zijn/ haar verhaal wordt erkend als een deel van het grote Brusselse verhaal. Vele Brusselaars werkten dan ook mee aan het intensieve traject.

Zo is er Bachir, die in 1967 als tweejarige van Tanger naar Brussel verhuist en die nooit zal vergeten dat zijn vader alles heeft opgegeven voor zijn kinderen. Of Zakia, wiens vader een van de eerste Pakistanen in Brussel was en die erg trots is op wat hij heeft betekend voor deze gemeenschap in Brussel. Biser uit Bulgarije die zich in Brussel inzet voor de rechten van de Roma en erg actief is in de LGBTQ-gemeenschap. Lucrecia, een Argentijnse die in Brussel geniet van haar sociaal leven met vrienden uit de hele wereld. Fariha, geboren in New Delhi, die aan de ULB werkt rond vooroordelen en migratie. Sehzade, Mohamed, Sultan, Jhie, Ahmed, Reza, Marysa, Federica, Anne, Domenico, Marie, Hervé, Tony, en vele anderen. Zij vulden kijkdozen met foto’s, documenten en objecten die aan de ene kant erg persoonlijk zijn, maar die juist door hun herkenbaarheid universeel worden en bij de bezoeker allerlei herinneringen oproepen.

Die verhalen komen tot hun recht in de vaste opstelling die wordt aangevuld met een tijdelijke expo over de huidige vluchtelingenproblematiek. Voor bezoekers doorstromen worden ze uitgedaagd om met het eigen verhaal aan de slag te gaan. Zo nodigt een tribune uit om plaats te nemen en in gesprek te gaan met anderen.

Focus op naoorlogse periode

Brussel is niet van de ene dag op de andere superdivers geworden. Na de Tweede Wereldoorlog komen extra arbeidskrachten uit het Middellandse Zeegebied helpen bij de wederopbouw. Grote steden zoals Brussel worden in de jaren 1960 economisch aantrekkelijker door de grote infrastructuurwerken en de diensteneconomie. Vanuit de mijnstreken zakken heel wat gezinnen af naar de hoofdstad. Nieuwe arbeidsmigranten komen zelfs rechtstreeks naar Brussel. Marokkanen en Turken zijn welkome gasten.

Skyline van Brussel. Michel wal via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Begin jaren zeventig slaat de crisis toe. Ondanks de aangekondige arbeidsmigratiestop stopt migratie niet, zij het eerder onder de vorm van gezinshereniging. Langzaam diversifieert het beeld van de migratie in Brussel. Ook over de aanwezigheid van asielzoekers, en de ondersteuning, geeft het museum informatie. Welk standpunt nam het Brusselse gemeentebestuur in? Hoe werd het Klein Kasteeltje ingezet? Wereldwijde conflicten en instabiliteit zorgen vervolgens voor een verdere instroom in Brussel.

Daarnaast drukt de aanwezigheid van de Europese Commissie en van de internationale instellingen ook een belangrijke stempel op die diversifiëring door de aanwezigheid van de ondertussen ongeveer 40.000 Europese ambtenaren. De uitbreiding van de Europese Unie zorgde ook voor vrij verkeer van arbeidskrachten uit onder andere Polen, Roemenië en Bulgarije.

Brussel is vandaag het meest diverse gewest van België. Een op de drie inwoners heeft een nationaliteit die niet-Belgisch is. De herkomstcijfers vertellen een nog meer divers verhaal. Bijna twee derde van de Brusselaars is van buitenlandse herkomst waarvan de grootste groep van Marokkaanse origine is. De cijfers weerspiegelen ook enkel de geregistreerde inwoners van Brussel. Het aantal mensen in irregulier verblijf verschijnt niet in de statistieken. Hun aantal schatten is niet vanzelfsprekend. Samen met digitale partner Q-arts werd een interactieve website ontwikkeld die de evolutie van de demografie in Brussel vertelt.

Een actuele boodschap

De laatste jaren komen steeds meer mensen via de Middellandse Zee in Europa aan. In gammele bootjes wagen zij hun leven in de hoop op een beter leven in Europa. Sommigen van hen trekken vanuit Griekenland, Italië, Spanje … verder naar Brussel. De tentoonstelling Van pijn naar hoop van hedendaags kunstenaar Elia Li Gioi verbeeldt dit actuele thema. Elia Li Gioi woont op Sicilië. Hij zet zich al jaren in voor sociale integratie, alfabetisering en de bevordering van cultuur en solidariteit. De laatste jaren zag hij met eigen ogen mensen aanspoelen op het strand. Als mens en als kunstenaar wilde hij niet aan de zijlijn staan. Hij ging aan de slag met het materiaal dat hij op strand vond: reddingsvesten, resten van bootjes waarmee mensen de levensgevaarlijke oversteek waagden, spijkers, overlevingsmateriaal. In het MigratieMuseumMigration presenteert hij een installatie. Een scheepswrak gaat in dialoog met zeven collages die de (wan)hoop van de mens verbeelden.

Het museum is een project van Foyer vzw. In 2019 viert Foyer zijn vijftigste verjaardag. Het team werkt al vele jaren vanuit Molenbeek aan diversiteit, interculturaliteit en sociale cohesie.