De beelden van de verwoestende brand in de Notre-Dame van Parijs snijden door merg en been. De schade aan dit monument van ondefinieerbare, onschatbare waarde is enorm en treft ons allemaal. De ramp doet ons tegelijkertijd ook beseffen hoe kwetsbaar erfgoed kan zijn. Een calamiteitenplan kan helpen om u goed voor te bereiden op een noodsituatie en de schade te beperken. 

Brand in kerken in Vlaanderen

Wie regelmatig de media volgt, herinnert zich ongetwijfeld de apocalyptische beelden van enkele kerkgebouwen die in Vlaanderen de laatste jaren vuur vatten. Is de kans op een brand eerder klein, de impact is groot en het gaat nagenoeg altijd om de totale vernieling van zowel het gebouw als het historisch interieur. In een vlammenzee kan een kerk totaal verloren gaan. Bovendien zijn aan een kerk of kathedraal ook bijzondere waarden van roerend en immaterieel erfgoed verbonden. 

Kerkgebouwen zijn extra gevoelig voor brand, om uiteenlopende redenen. Ze dateren vaak uit een periode dat brandveilig ontwerpen nog niet aan de orde was. Door de eeuwen heen werden ze veelvuldig uitgebreid en aangepast aan de noden van de tijd. De immense en moeilijk te compartimenteren volumes, de gebruikte constructiematerialen (houten kappen) en vaak gebrekkig onderhoud maken ze extra gevoelig voor snelle brandontwikkeling.

Brandpreventie

Brandveiligheid heeft te maken met het gebouw, de inrichting, de installaties, de objecten en de mensen. Maar ook de organisatie en opleiding van de medewerkers zijn van uiterst belang. Preventie gebeurt in vijf stappen: voorkomen, blokkeren, detecteren, reageren en remediëren. Een brand veroorzaakt heel wat schade. Daarom is het belangrijk de risico’s zo minimaal mogelijk te houden door preventie en zorgvuldigheid op al deze niveaus. Toch valt een brand nooit helemaal uit te sluiten en bent u beter goed voorbereid om de schade te beperken als er toch brand uitbreekt.

Calamiteitenplan

U bent pas goed voorbereid en paraat voor een calamiteit als u een calamiteitenplan uitwerkt, en het regelmatig oefent en actualiseert. Maar hoe werkt u nu zo'n calamiteitenplan uit?

• Op de website depotwijzer.be vindt u een uitgewerkte procedure voor het opstellen van een calamiteitenplan, met handige voorbeelden die u kunt downloaden en op maat aanpassen voor uw eigen organisatie.
• Meer informatie over veiligheidszorg in parochiekerken vindt u in de publicatie Erediensten: veiligheidszorg voor parochiekerken. Brand, diefstal en vandalisme, geschreven door Jonas Danckers, Dimitri Stevens en Anne-Cathérine Olbrechts en uitgegeven in de reeks Religiopockets bij uitgeverij Vandenbroele (2018). Jonas Danckers en Dimitri Stevens werken beiden voor het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC). Ze adviseren en begeleiden kerk- en gemeentebesturen omtrent veiligheidszorg voor kerken.

Begeleiding bij het uitwerken van een calamiteitenplan

In het kader van de calamiteitenwerking begeleidt FARO collectiebeherende organisaties (musea, archieven, erfgoedbibliotheken) bij het uitwerken van een calamiteitenplan. Momenteel doorlopen we in samenwerking met de Vlaamse Gemeenschapscommissie en het beredderingsbedrijf Helicon een traject om vier organisaties te helpen bij het uitwerken van zo'n plan: het AMVB (Archief en museum voor het Vlaamse leven te Brussel), het Joods Museum van België, het Museum Kunst en Geschiedenis en MoMuse (Gemeentelijk museum van Sint-Jans-Molenbeek). Meer hierover leest u in dit blogbericht.

Wenst u zelf begeleiding bij het uitwerken van een calamiteitenplan, contacteer ons gerust. We helpen u graag verder. 

Foto: CC0