Het afgelopen anderhalf jaar klonk er in de pers herhaaldelijk kritiek op het archeologisch onderzoek in Vlaanderen: Leuven, Nieuwpoort, Lier, Ieper, … Daarbij werd vooral gewezen op de discrepantie tussen enerzijds de excessieve kosten van het onderzoek en anderzijds de magere opbrengst. Wat potscherven, een enkele munt en “ocharm” een visgraat! Daarbij vergat men echter te vermelden dat de opbrengst van het onderzoek niet kan gemeten worden op het moment dat de archeologen na weken- of maandenlang zwoegen uit de put kruipen maar pas veel later, als alle vondsten geïnventariseerd en aan verdere analyses onderworpen zijn. Zo ook bij het archeologisch onderzoek van het Sint-Romboutskerkhof in Mechelen.

Een kippenvelmoment met uitstel, zo kan je gerust het noemen. Van november 2009 tot februari 2011 voerde de Mechelse stedelijke dienst Archeologie een grootschalig onderzoek uit op het Sint-Romboutskerkhof, in de schaduw van de kathedraal. In die zestien maanden werden niet minder dan 4166 skeletten opgegraven. Toen in de zomer van 2010 een graf werd blootgelegd met daarin de stoffelijke resten van meerdere personen, leken de onderzoekers aanvankelijk niet eens verbaasd. Elders in de opgravingsput waren ook al zogenaamde meervoudige graven aangetroffen waarin twee tot maximaal een tiental individuen begraven lagen. Maar naarmate het bergen van de skeletten uit het graf vorderde, werd duidelijk dat men hier te maken had met een ongezien aantal individuen. Minstens 40! Een echt massagraf dus.

Meteen begon het speculeren. Wie waren deze mensen? Waren dit misschien slachtoffers van een besmettelijke ziekte als de pest? Of waren ze gesneuveld bij een of ander gewapend conflict? De archeologen hadden ons natuurlijk graag meteen een antwoord geven, maar ook zij moesten wachten op de resultaten van verder onderzoek. In de loop van dit vervolgonderzoek werden tal van aanwijzingen verzameld, maar het verlossende woord kwam van specialisten van het Zilvermuseum Sterckshof die konden aantonen dat een zilveren knoopje uit het graf in 1780 in Nijvel was gekeurd. Daarmee kon het graf definitief worden toegewezen aan de 41 Boerenkrijgers die op 23 oktober 1798 door de Franse bezetter werden gefusilleerd en – dat weten we nu met zekerheid – begraven op het Sint-Romboutskerkhof. Archeologen zijn het gewend om de archeologische resten die ze vinden toe te schrijven aan een bepaalde eeuw of met wat geluk een kwart eeuw, maar in dit geval getuigen ze van de historische gebeurtenissen die plaatsvonden op één welbepaalde dag.

Burgemeester Bart Somers had het bij de persvoorstelling over “de 41 helden die Mechelen één dag bevrijd hebben van de Franse bezetter. […] Jongens en mannen die vochten voor outer en heerd (altaar en haard), vrijheidsstrijders, geen boeven, zoals ze nu nog soms genoemd worden.”

Over de Boerenkrijg is al heel wat geschreven maar over de opstandelingen zelf is weinig bekend. Onze geschiedschrijving is in de regel bijzonder karig met informatie over individuele personen van eenvoudige komaf, zoals de Boerenkrijgers. Van de Mechelse Boerenkrijgers kennen we enkel hun naam, hun leeftijd en hun plaats van herkomst. En dan nog zijn er heel wat onzekerheden, want bij het noteren en kopiëren van de lijst van gefusilleerden zijn er doorheen de tijd heel wat fouten gemaakt. Dankzij het verdere onderzoek van graf 1651 (het graf zal deel uitmaken van een doctoraatsonderzoek aan de KULeuven) zullen we straks veel meer te weten komen over deze Boerenkrijgers dan iemand ooit voor mogelijk achtte. Op die manier brengt de dienst Archeologie hen, bij wijze van spreken, weer tot leven en laten we ze zelf hun verhaal doen.

Leestip:
Lees een uitgebreid krantenartikel over de vondst.

Praktische info:
‘IN ’T GELID. Het graf van de Boerenkrijgers op het Sint-Romboutskerkhof’
Nog tot 13 november 2011 in de kooromgang van de Mechelse kathedraal.

 Wie meer wil weten over de Mechelse Boerenkrijgers en wat verder onderzoek nog aan nieuwe informatie kan opleveren, is welkom op de IN ’T GELID-ontmoetingsdag op 23 oktober 2011 in het Mechelse Congres- en Erfgoedcentrum Lamot.