Daags voor de dodenherdenking van Allerheiligen en Allerzielen houden we een bijzondere pagina uit de geschiedenis van ons land tegen het licht. Het IJzerzerfront genereerde krachtige beelden die tot op de dag van vandaag brandstof leveren voor de ‘mythomoteur’ van de Vlaamse natie. Denk maar aan de bekende verzen van Cyriel Verschaeve, die dichtte: “Hier liggen hun lijken als zaden in ’t zand / Hoop op de oogst o Vlaanderenland.” Verschaeve schreef het voor Heldenhulde, een organisatie die in augustus 1916 werd opgericht met als missie aangepaste zerken te plaatsen op de graven van Vlaamse doden. Dat moest een alternatief worden voor het eentalige opschrift ‘Mort pour la patrie’ die de officiële, Belgische grafsteen sierde. Dat werd gezien als een belediging van de doden én de levenden, en zeker in het licht van het visioen dat de Vlaamse soldaten bij bosjes sneuvelden in de loopgraven omdat ze de Franse bevelen niet begrepen. De verzen van Verschaeve – de geestelijke leidsman van de Frontbeweging, de organisatie van Vlaamsgezinde soldaten aan het IJzerfront – illustreerde het politieke belang van de doden. De gesneuvelden golden als helden, jongelui wiens leven bruut door de oorlog was geknakt en die per slot van rekening niet voor niets mochten gestorven zijn. De initiatiefnemers van ‘Heldenhulde’ koesterden de hoop dat de Belgische staat na de oorlog tegemoet zou komen aan hun eisen – vandaar de metafoor van het zaad dat op ontkieming wacht. Door de distinctie van de grafsteen kregen die gesneuvelden dus een duidelijk politiek program. Bedevaart Als ontwerp koos men voor een Keltisch kruis, met daarop een opschrift: AVV – VVK (Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus). Het kruis rustte op een blauwvoet, het symbool van de de Vlaamsgezinde Katholieke Studentenbeweging. Nog tijdens de oorlogsjaren broedde deze organisatie op een passende vorm om hun gesneuvelde katholieke medestudenten passend te eren.  De eerste IJzerbedevaart vond plaats bij het graf van Joe English, die begraven was op het kerkhof van Steenkerke. English was de ontwerper van de heldenhuldezerk, en was zelf tot martelaar uitgeroepen. De eerste heldenhuldezerken werden in april 1917 geplaatst. Tegen het einde van de oorlog liep het aantal al op tot een duizendtal. De Belgische overheid zag het met lede ogen gebeuren. In 1925 wilde de overheid de grafzerken van de Belgische gesneuvelden ‘uniformiseren’, waardoor heel wat van de heldenhuldezerken moesten verwijderd worden en uiteindelijk ook werden vernietigd – wanneer de nabestaanden geen claim lieten gelden. Voor het inmiddels opgerichte IJzerbedevaartscomité was de onderneming een aansporing om in Diksmuide, vlak naast de IJzer, een stuk grond te kopen om er ‘onder de hoede van een reusachtig kruis, de bedreigde zerkjes van Heldenhulde bijeen te brengen.” En dat leidde tot de bouw van de eerste IJzertoren. Die werd in 1930, tijdens de elfde ‘bedevaart naar de graven aan de IJzer’ ingewijd. Welke omstreden helden(verering) breng jij op Erfgoeddag voor het voetlicht? Leestips:- VAN EVERBROECK  (Christine), “‘Een bewustzijn geboren uit het vuur.’ Vlaamse slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog”, in: MORELLI (Anne), De grote mythen uit de geschiedenis van België, Vlaanderen en Wallonië, Berchem, Epo, 1996, pp. 215-222 - DE WEVER (Bruno), “Diksmuide: de IJzertoren. Strijd om de helden van de Oorlog”, in: TOLLEBEEK (Jo) (e.a.) (red.), België. Een parcours van herinnering. Plaatsen van tweedracht, crisis en nostalgie, Amsterdam, Bert Bakker, 2008, pp. 60-71Download hieronder de pdf van ADVN-Mededelingen, 23, Eerste trimister 2009, zie pp. 4-9, voor een uitgebreid artikel over Heldenhulde. Meer info ook op de website van het ADVN. Afbeeldingen:(bovenaan): Keltisch kruis, met AVV - VVK.(onderaan, vlnr): Heldenhuldekruis, Opbouw van de eerste IJzertoren, waarbij heldenhuldezerken worden ingemetseld (c) ADVN [ADVN, VFAY402]