Op 23 oktober 2011 wordt in Boom de nieuwe Belgicawerf geopend. Daar wordt een replica gebouwd van de Belgica, het schip waarmee kapitein de Gerlache op 16 augustus 1897 vertrok om de Zuidpool te gaan verkennen. Een reden om niet alleen deze expeditie voor het voetlicht te brengen, maar ook de voltallige bemanning even in de kijker te plaatsen, want stuk voor stuk gedroegen ze zich als helden.  

In de 19e eeuw waren steeds meer grondstoffen nodig voor de groeiende industriële productie. Vele avonturiers gingen in vreemde continenten op zoek naar rijkdommen. Zo werden stilaan alle uithoeken van de wereld in kaart gebracht. De Zuidpool bleef echter een onbekende.
Adrien de Gerlache, een begoed man uit Hasselt die de zeevaartschool had doorlopen, vatte het plan op om de Zuidpool te gaan verkennen. Hij kocht in Noorwegen de Patria, een walvisvaarder, en na een grondige verbouwing, doopte hij het schip tot Belgica. In tegenstelling tot vele andere ontdekkingsreizen had de Belgica-expeditie de bedoeling om wetenschappelijk werk te verrichten. Naast Noorse en Belgische matrozen bestond de bemanning uit een internationaal gezelschap van wetenschappers en ontdekkingsreizigers die de basis legden voor het hedendaags polair onderzoek. 
De inspanningen die werden geleverd om het schip uit te rusten voor allerlei wetenschappelijke waarnemingen hebben de ontdekkingsreis een unieke reputatie bezorgd. De fauna en flora van Antarctica werden voor de eerste keer in de geschiedenis grondig in kaar gebracht, de meteorologen verrichtten baanbrekend werk over de weeromstandigheden in dat gebied, het aardmagnetisme werd bestudeerd, de zeedieptes gemeten en een gedetailleerde kaart van het schiereiland werd gemaakt. Ook leidden de bodemstalen die toen waren genomen, op lage termijn tot belangrijke ontdekkingen.

Op 16 augustus 1897 vertrok de Belgica onder massale belangstelling vanuit Antwerpen. De expeditie zelf verliep echter niet zonder slag of stoot… De cartografie van de Zuidpool was nog onbestaande en het kompas wordt daar ook verstoord door de vermindering van de horizontale richtkracht van het aardmagnetisme. Eens ze de bewoonde wereld van Zuid-Amerika hadden verlaten, was er bovendien geen enkel contact meer mogelijk. Een eerste tegenslag gebeurde toen de Noorse matroos Carl-Auguste Wiencke overboord werd geslagen en verdronk. Begin maart 1898 raakte de Belgica ingesloten door het pakijs van de Bellinghausen zee, meer hierover lees je in een voorgaand blogbericht. Het werd al snel duidelijk dat de verveling, de duisternis en de extreme koude de grootste vijanden zouden worden. Bovendien was er de angst dat de druk van het ijs het schip elk moment kon vermorzelen. Het verblijf in dergelijke omstandigheden was uiterst moeilijk, zowel op fysisch als psychisch gebied. Emile Danco, pas 28 jaar oud, stierf aan een hartaandoening. Veel anderen leden aan ernstige psychische aandoeningen, maar na de lange winterperiode verbeterde dat voor de meeste wel. De terugkeer van de zon bracht terug hoop voor de expeditieleden. Toch duurde het nog tot in augustus vooraleer ze het schip uit het pakijs konden bevrijden.

De tocht naar huis was lang en pas op 5 november voer de Belgica de haven van Antwerpen binnen. De aankomst van het schip in Antwerpen was een ware triomftocht. De Gerlache en zijn bemanning werden onthaald als helden. Hieronder vind je een overzicht van de volledige bemanning:

- Adrien De Gerlache (Belg), expeditieleider en kapitein
- Georges Lecointe (Belg), 1ste luitenant.
- Jules Melaerts (Belg), luitenant.
- Roald Amundsen (Noor) 2de luitenant (slaagde er in 1911 in om als eerste de geografische Zuidpool te bereiken; zijn ervaring op de Belgica droeg in grote mate bij tot dit succes)
- Emile Danco (Belg), magnetisch onderzoek
- Emile G. Racovitza (Roemeen), zoöloog en botanicus (werd later grondlegger van het bio-speleologisch onderzoek)
- Henrick Arctowski (Pool), oceanograaf, meteoroloog.
- Antoine Dobrowolski (Pool), meteoroloog.
- Frederick Cook (Amerikaan), arts, antropoloog, fotograaf (werd later beroemd omwille van zijn omstreden wedloop met Peary naar de geografische Noordpool)
- Henri Somers (Belg), 1e scheepstechnicus
- Max Van Rysselberghe (Belg), 2de scheepstechnicus
- Gustave-Gaston Dufour (Belg), matroos
- Ludvig-Hjalmar Johansen (Noor), matroos
- Engelbret Knudsen (Noor), matroos
- Johan Koren (Noor), matroos, medewerker zoölogie
- Louis Michotte (Belg), matroos, kok
- Adam Tollefsen (Noor), matroos
- Jan Van Mirlo (Belg), matroos
- Carl-Auguste Wiencke (Noor), matroos

Breng op Erfgoeddag het verhaal van deze (vergeten) helden. Wie waren deze mensen die hun leven riskeerden voor de wetenschap? Ook andere ontdekkingsreizigers, uitvinders e.d. kunnen op Erfgoeddag in de kijker worden gezet.
 

Literatuur:

- SCHUYESMANS (Willy), De winter van de Belgica, Davidsfonds 2005
- Antarctica, het verhaal van de Belgen op de Noordpool: http://poolgebieden.blogspot.com/2011/06/antarctica-johan-lambrechts-het...
- M&L, jaargang 30/2: dit tijdschriftnummer van Monumenten & Landschappen staat volledig in het teken van de Belgica (http://www.menl.be/Default.aspx?tabid=14558&CategoryID=38&ProductID=200&...)


Websites:

- www.belgica-genootschap.be
Dit genootschap zet zich in om het wrak van de Belgica wetenschappelijk te laten onderzoeken. De berging van het wrak is eveneens één van de doelen van het genootschap.
new belgica
- In samenwerking met de VDAB krijgen 500 langdurig werkzoekenden er nieuwe opleidings- en tewerkstellingskansen.
www.steenschuit.be/ons-new-belgica-project.html

Afbeelding:

Belgica compositie (c) E&M Productions