In de jaren 1950 werden een aantal waarden (set points) vastgelegd als richtlijnen voor erfgoedzorg. Ze groeiden uit tot voorwaarden. Om hieraan te voldoen, (ver)bouwden grote instellingen hun depots en tentoonstellingszalen, waarbij een HVAC-systeem de ideale vochtigheid en temperatuur nastreefde. Kleinere instellingen en historische huizen streefden de normen na met bevochtigers, ontvochtigers en creatieve temperatuurregelingen.

Het Letterenhuis botste in 2023 tegen een kleinschalige calamiteit aan. Tijdens renovatiewerken aan de historische gevel werd de HVAC in eerste instantie uitgezet om te vermijden dat stof en puin de depots werden ingeblazen. Daarna was het echter enige tijd niet meer mogelijk om de installatie terug op te starten, vanwege verouderde onderdelen. Hoewel geen enkele instelling geconfronteerd wil worden met een defect HVAC-systeem, gaf deze situatie veel inzicht in het binnenklimaat van het gebouw. Dankzij een constante insecten- en schimmelmonitoring en door te zoeken naar een balans tussen temperatuur en vochtigheid is de schade aan de uiterst fragiele papieren collectie beperkt gebleven.

Het FOMU heeft sinds 2017 een energiezuinig collectiedepot voor de bewaring van zwart-witfoto’s, fondsen en boeken. Het concept voor dit depot vertrok vanuit het Denemarkenmodel. De temperaturen fluctueren over de seizoenen, terwijl de RV stabiel wordt gehouden door het gebouw zo weinig mogelijk te betreden en minimale luchtcirculatie toe te laten. De materialen in de depots en het gebouw zelf houden elkaar in balans. Bijna 10 jaar later willen we de werking van dit depot evalueren en zonodig bijsturen om het energieverbruik nog verder te beperken. 

Ook de klimatisatie van de tentoonstellingszalen zal verder worden onderzocht. Hoe kunnen we de werking van de klimatisatie energiezuiniger te maken zonder het klimaat te ontregelen? Dynamic setpoint control en/of het uitschakelen van de klimatisatie tijdens de nacht zullen verder worden bekeken.

Het Museum Plantin-Moretus heeft sinds 2016 een nieuwbouw waarin de depots, de leeszaal en het restauratieatelier zijn ondergebracht. Het HVAC-systeem verzorgt een stabiel klimaat in de depots, maar de temperatuur en vochtigheid fluctueert in het tussendepot en de leeszaal. Om dit onder controle te krijgen is een kritische analyse van het systeem noodzakelijk.

Het klimaat in het historische huis volgt de seizoenen en wordt bijgestuurd door bevochtigers en ontvochtigers. Onderzoek moet uitwijzen of dit een duurzame en haalbare kaart is voor de toekomst. Voor de in 2019 vernieuwde zalen voor tijdelijke expo’s is rekening gehouden met de buitenschil van het gebouw en de ramen zijn voorzien van voorzetramen. De aanpassingen leveren een vrij stabiel klimaat.

De Collectie Bulskampveld – een erfgoedcollectie van landbouw en ambachten – wordt op vraag van de Vlaamse Overheid beheerd door het Centrum Agrarische Geschiedenis vzw (CAG). De hele verzameling wordt bewaard in een loodsencomplex in Wingene. Dit is een niet-geïsoleerde ruimte (gebouwklasse type 3 volgens ASHRAE). In elk van de drie loodsen staat een verwarmingsinstallatie, waarvan twee functioneren op basis van stookolie, waarmee indien nodig verwarmd en/of ontvochtigd kan worden. De RV in het depot schommelt tussen 70% en 75% en er is relatief weinig condens. Omwille van praktische en budgettaire redenen wordt de verwarming weinig aangezet.

Op vraag van CAG voerde de firma Object Care in 2023 een risicoanalyse van het gebouw uit, alsook de conditierapportage van de drie topstukken in de collectie (een voetploeg, driewielkar en boerenwagen). Daaruit bleek dat de soms grote schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid geen grote bedreiging voor de collectie vormen. Houtborende insecten en (historische) vervuiling vormen een groter risico. Streven naar een optimaal binnenklimaat moet geen prioriteit zijn in het collectiebeheer van de Collectie Bulskampveld: de verzamelde voer- en werktuigen zijn voldoende robuust, mits voortzetting van de klimaatlogging en visuele monitoring. Het type erfgoed speelt dus een grote rol bij duurzaam collectiebeheer.