Humor in muziek en podiumkunsten

Een commedia dell'arte-toneelgroep afgebeeld op een 16e-eeuws schilderij. Musée Carnavalet, P628. Publiek domein via Wikimedia Commons

Met HAHA humor als thema van Erfgoeddag 2026 valt er ontzettend veel te ontdekken in de wereld van muziek en podiumkunsten. Komische genres en disciplines zijn eeuwenoud én springlevend: van commedia dell’arte tot stand-upcomedy, van dweilorkesten tot clownerie. Ze laten niet enkel immateriële sporen na – de tradities, technieken en uitvoeringen – maar ook tastbaar erfgoed zoals kostuums, affiches, partituren en scripts.

In een uitgebreid artikel op zijn website bracht CEMPER, het Centrum voor Muziek- en Podiumerfgoed, dit rijke erfgoed in kaart: Haha Humor in muziek en podiumkunsten. Je leest er hoe humor verweven zit in genres zoals operette, cabaret, figurentheater en zelfs klassieke muziek. Bovendien delen beoefenaars en onderzoekers er hun inzichten over hoe humor het publiek raakt, verrast of uitdaagt. 

In de blog die hier volgt, richt Sarah Masson, stafmedewerker communicatie bij CEMPER vzw, de spots voluit op wat je met dit bijzondere erfgoed op Erfgoeddag kan doen. Zet je schrap voor een reeks tips en ideeën! 

Spot op erfgoed

Anna Ulke (1847/50-1878) als 'Prinz Orlofsky' in de operette 'Die Fledermaus' van Johann Strauss Sohn (Theater an der Wien). Wien Museum, 66392/524. Publiek domein via Wikimedia Commons
Les Marionnettes, lithografie door Adolphe Midy, naar een schilderij van Hortense Haudebourt-Lescot. gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France, publiek domein via Wikimedia Commons
Charles DeForest Fredricks, Clown, 1860. MET, 2014.210. Publiek domein via Wikimedia Commons
  • Maak een expositie van maskers en kostuums uit de commedia dell’arte of uit de collectie van een lokaal toneelgezelschap. Elk masker belichaamt een karakter en laat zien hoe stereotype figuren generaties lang herkenbaar bleven.
  • Zorg voor luisterzuilen en kijkpunten: breng carnavalsmuziek, spotliederen of pop- en rockfragmenten met humoristische twist tot leven. Combineer met oude affiches en liedboekjes
  • Zet je archief in de spotlights: toon scripts van kluchten, affiches van cabaretvoorstellingen, programma’s van operettegezelschappen of marktliederen vol satire.
  • Houd je publiek een internationale spiegel voor: plaats Vlaamse tradities als Pierke of poesjenellen naast Karagöz en Hacivat (Turkije), Nasreddin Hoca (Midden-Oosten) of het Javaanse Wayang-schimmenspel. Zo benadruk je de universele kracht van humor (zie ook deze blog!).
  • Toon muzikale grappen op papier: stel partituren tentoon van componisten die speelden met onverwachte wendingen, zoals Haydns paukenslag of Saint-Saëns’ Carnaval des Animaux.

Workshops

  • Figurentheaterworkshop:  laat kinderen en jongeren hun eigen pop maken en een kort komisch stuk improviseren, geïnspireerd door Pierke of De Neus.
  • Mime voor beginners: nodig een mimekunstenaar uit om bezoekers te leren hoe je met lichaamstaal en expressie een grappige scène kan brengen.
  • Clown voor één dag: voorzie schmink, attributen en eenvoudige circustechnieken. Laat je bezoekers ontdekken dat er veel techniek schuilgaat achter een komische val of een spuitende bloem.
  • Cabaretatelier: laat deelnemers korte sketches of liedjes maken rond herkenbare dorps- of stadssituaties, in de traditie van satirisch cabaret.
  • Improvisatiebattle: twee teams bezoekers brengen elk een grappige scène, de ene in de stijl van de commedia dell’arte, de andere als stand-upcomedy. Het publiek kiest wie de lachers het meest op zijn hand krijgt.
  • Operette meezingen: organiseer een singalong met luchtige aria’s of duetten en laat zo een vergeten genre opnieuw klinken.

Uitpakken met erfgoed

  • Straattheaterparade: laat commedia dell’arte-figuren, clowns en een dweilorkest samen door de straten trekken en toeschouwers betrekken.
  • Een operette of komische opera herontdekt: werk samen met een lokaal koor of academie en breng een vergeten werk opnieuw tot leven.
  • Stand-up meets erfgoed: daag comedians uit om materiaal uit erfgoedcollecties – zoals oude spotliederen of kluchtteksten – te verwerken in hun act.
  • Cabaretavond toen & nu: combineer historische cabaretliederen met hedendaagse ironische of satirische nummers. Zo krijgt het publiek een inkijk in continuïteit én vernieuwing.
  • Familieprogramma: combineer clownerie, figurentheater en carnavalsliedjes tot een gezinsvriendelijk aanbod waar jong en oud samen om lachen.

Wil je dieper graven in dit erfgoed? Lees het volledige artikel van CEMPER: Haha Humor in muziek en podiumkunsten of volg de kanalen van CEMPER voor meer verhalen en interviews in aanloop naar Erfgoeddag 2026.

HAHA Humor, Erfgoeddag 2026

Erfgoeddag 2026 draait om het thema HAHA Humor en nodigt je uit om de vele gezichten van humor te ontdekken – van eeuwenoude satire tot hedendaagse memes.

Humor is overal: humor verbindt en bevraagt, stelt gerust én op de proef. Humor laat ons samen lachen, maar ook stilstaan bij wat grappig is voor de één, en pijnlijk voor de ander. Humor is meer dan amusement: humor is een spiegel, een wapen, een uitlaatklep. 

Om je op weg te helpen, bundelen we allerlei inspiratie. Van werkvormen en locaties tot mogelijke partners en inhoudelijke voorbeelden: je vindt het allemaal in ons inspiratieluik

CEMPER is het Centrum voor Muziek- en Podiumerfgoed. Het CEMPER-team geeft advies aan iedereen die met muziek- of podiumerfgoed in aanraking komt: van amateur tot professional, van hobbyist tot academicus, van erfgenaam tot verzamelaar. Ze helpen je om collecties te bewaren, digitale archieven te ordenen, tradities door te geven en erfgoed zichtbaar te maken voor het brede publiek.

 

Foto's: een commedia dell'arte-toneelgroep afgebeeld op een 16e-eeuws schilderij. Musée Carnavalet, P628. Publiek domein via Wikimedia Commons / Anna Ulke (1847/50-1878) als 'Prinz Orlofsky' in de operette 'Die Fledermaus' van Johann Strauss Sohn (Theater an der Wien). Wien Museum, 66392/524. Publiek domein via Wikimedia Commons / Les Marionnettes, lithografie door Adolphe Midy naar een schilderij van Hortense Haudebourt-Lescot. gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France, publiek domein via Wikimedia Commons / Charles DeForest Fredricks, Clown, 1860. MET, 2014.210. Publiek domein via Wikimedia Commons

Seppe Van Pottelbergh