"Mogen wij dit wel lezen?" Vrouwelijke blik op Gezelle

Op 24 oktober opende in de Brugse Hoofdbibliotheek Biekorf de tentoonstelling Vrouwen van papier. Het werd een feestelijke avond vol gesprekken tussen vrijwilligers, dichteressen, kunstenaars en projectmedewerkers. FARO was erbij en onthield enkele zaken.
Vrouwen van papier haalt Gezelles vrouwelijke correspondenten uit de schaduw van de geschiedenis. Vertrouwelijke brieven van kamermeisjes, adellijke dames en kloosterzusters werpen nieuw licht op het dagelijks leven in de 19e eeuw. Ze doen ons stilstaan bij ethische kwesties over geschiedschrijving. En sporen ook in 2024 vrouwelijke kunstenaars aan om samen te werken.
Nu is het de beurt aan de vrouwen
In het Guido Gezellearchief bevinden zich zo'n 8.000 brieven. In verschillende fases worden die allemaal gedigitaliseerd, getranscribeerd en publiek gemaakt. In de collectie zitten ook zo'n 600 brieven van vrouwelijke correspondenten.
Els Depuydt, wetenschappelijk medewerker van het Guido Gezellearchief, zag hierin een prachtig nieuw project. De focus? Een vrouwelijke blik op de 19e-eeuwse geschiedenis en de invloed van de vrouwen op Gezelle zelf. Het resultaat is, volledig naar het idee van Gezelle zelf, een 'vrouwenblad'. Met daarin rubrieken die hij in gedachten had, van ‘oude poësis' (prosa) over ‘genealogie, edeldom’ tot ‘nature, blomme symbolisme’.
Gita Deneckere, historica aan de Universiteit Gent, laat in de inleiding haar licht schijnen op gender in het archief: “Geschiedenis schrijven zonder vrouwen is onmogelijk. Het genderperspectief biedt een andere kijk op hetzelfde verhaal [...].”
Met het project wordt ook het belang van brieven als bron nog maar eens duidelijk. Het is in zo’n egodocumenten dat je de geschiedenis van het dagelijkse leven kan terugvinden. Deze keer zijn het de vrouwen zelf die aan het woord komen. En de onderwerpen? Het zouden zowaar brieven kunnen zijn van nu, over − we zeggen maar wat − relatieproblemen.
“Mogen wij dit wel lezen?”
Het project kon rekenen op de hulp van een 30-tal vrijwilligers. Zij transcribeerden de brieven, vertaalden ze en deden onderzoek naar de vrouwen. Geen gemakkelijk werk.
Een van die vrijwilligers is Miet Hubrechts. In haar getuigenis werpt ze meteen ook enkele ethische vragen op, want: “Mogen wij dit wel lezen, laat staan openbaar maken? Deze vrouwen schreven de brieven aan hun biechtvader, in alle vertrouwen. En wij haalden die brieven uit de stilte van het archief. Daarom vond ik het, samen met Els [Depuydt] en Liesbeth [Langouche], belangrijk om ze met zorg en respect te behandelden.”
Gebundelde samenwerking
Het magazine bevat niet enkel een bundel brieven, maar staat ook bol van de samenwerkingen:
- 17 bruikleengevers geven de tentoonstelling in de hoofdbibliotheek Biekorf mee vorm.
- 9 nationale en internationale schrijfsters en kunstenaars gaan in dialoog met een briefschrijfster.
- 9 dichteressen laten zich inspireren door de brieven voor eigen werk.
- 57 deelnemers vullen Wikipedia aan op basis van brieven en briefschrijfsters.
- 1 podcast verschijnt in samenwerking met Audiocollectief Schik.
Daarbovenop volgt nog een aanbod voor scholen, een stadswandeling, en ga zo maar door.
Wie had ooit gedacht dat kamermeisjes, adellijke dames en kloosterzusters voor zo’n rijke geschiedenis zouden zorgen?
Vrouwen van papier loopt nog tot 4 januari 2025 in Hoofdbibliotheek Biekorf in Brugge. Daar is ook het magazine te koop. Voor alle andere activiteiten kan je terecht op de website van de Openbare Bibliotheek Brugge.