Hoe ziet de werking van erfgoedbibliotheken er anno 2024 uit? Dat wilden FARO en de Vlaamse Erfgoedbibliotheken graag in kaart brengen. We deden dit in het kader van de datamonitoring die FARO om de twee jaar uitvoert. 

Dit keer focusten we op professionele organisaties met bibliothecair erfgoed. Met een respons van 49% mogen we deze editie een succes noemen.

De resultaten

We namen niet minder dan 10 aspecten van de bibliotheekwerking onder de loep: het profiel van medewerkers en vrijwilligers, collectiebeheer, digitalisering, publiekswerking en meer.

De online vragenlijst werd verstuurd naar 76 professionele organisaties met bibliothecair erfgoed. Uiteindelijk konden we 37 ingevulde vragenlijsten weerhouden, goed voor een respons van 49%.

De resultaten zijn nu beschikbaar. Dompel je onder in alle cijfers en krijg een uitgebreid beeld van de werking van erfgoedbibliotheken anno 2024.

We pikken er enkele cijfers uit:

• In niet minder dan 30 van de 37 erfgoedbibliotheken waren in 2023 vrijwilligers actief, meestal twee vaste.
• De meest voorkomende materialen zijn ‘boeken na 1830’ en ‘tijdschriften’. Ook ‘boeken voor 1830’ en ‘beeldmateriaal’ zijn goed vertegenwoordigd.
• 60% van de erfgoedbibliotheken met gedigitaliseerde collecties stelt die beschikbaar via open data.
• 11 van de 13 erfgoedbibliotheken die born-digital materiaal beheren via e-abonnementen weten niet of dit slechts in tijdelijk bezit is of niet.
• Slechts iets meer dan de helft heeft budget voor (preventieve) conservatie en restauratie.
• 23 van de 30 erfgoedbibliotheken kreeg de afgelopen vijf jaar te maken met een waterlek of wateroverlast; in 12 gevallen had dit gevolgen voor de collectie.
• ‘Scanning-on-demand’ vond sinds COVID-19 ingang bij de bibliotheken, maar verliest gaandeweg aan populariteit.
• Ook online publieksactiviteiten zijn zo goed als verdwenen. Fysieke rondleidingen blijven de meest georganiseerde publieksactiviteit.

Klaar? Start!

De bevraging is uitgevoerd, maar we willen allerminst dat dit rapport in de kast verdwijnt. Daarom gaan we er verder mee aan de slag:

• We stellen de resultaten voor op verschillende overlegorganen binnen de sector en bij het Departement Cultuur, Jeugd en Media.
• Ook op Informatie aan ZOO zijn we aanwezig om in debat te gaan over het nut van monitoring, de behaalde resultaten en hoe we de bevraging kunnen inzetten voor de hele sector, niet enkel voor het beleid.

Ons doel: de data teruggeven aan de sector. Hoe kunnen organisaties met bibliothecair erfgoed deze data gebruiken? Welke zaken moeten we dan verder analyseren? Welke data moeten we gedetailleerder (en misschien jaarlijks) verzamelen? Welke vragen kunnen we in een volgende editie schrappen?

Heb je zelf suggesties? Zijn er inzichten die je graag wil delen? Neem dan contact op met Saidja Steenhuyzen (saidja.steenhuyzen@faro.be).

Nieuwe opstart datamonitoring

De datamonitoring bij archieven in 2022 betekende de doorstart van een nieuw traject rond datamonitoring bij FARO. Misschien herinner je je nog het Cijferboek cultureel erfgoed van FARO (en het Departement Cultuur, Jeugd en Media)? Dat was een tweejaarlijkse monitor van de cultureel-erfgoedsector, bedoeld om de evolutie van de (erkende) cultureel-erfgoedsector op te volgen. De laatste ronde hiervan verscheen in 2015 (over de periode 2014).

Daarna was het wachten op een nieuw initiatief. Dat kwam er in 2021 dankzij het Afsprakenkader Onderzoek dat FARO afsloot met het Departement Cultuur, Jeugd en Media.

Datamonitoring betekent: op regelmatige basis data verzamelen zodat trends kunnen worden vastgesteld. Per beleidsperiode wordt daarom één bevraging per deelsector georganiseerd.

In het najaar van 2025 starten we alvast met de voorbereidingen voor de bevraging bij musea. We houden je op de hoogte!

Foto: Test vragenlijst datamonitoring erfgoedbibliotheken bij Maurits Sabbe bibliotheek (KU Leuven) © FARO (Saidja Steenhuyzen)