Podcasts in Scandinavië (deel 1)
Eind augustus trok FARO-communicatiecoördinator Roel Daenen in het kader van een Erasmus+-uitwisseling naar Bergen en Stockholm. De bedoeling? De ingrediënten van twee succesvolle podcasts achterhalen.
Eerst wat context
In en rondom de Noorse stad Bergen zijn zeven musea gegroepeerd onder de koepel Museum Vest. Dat betekent letterlijk: 'Musea van het westen'. Op de website leest u wat ze zoal te bieden hebben: “Onze musea vertellen over het leven langs de kust en op zee door de eeuwen heen.” Bedoeling van Museum Vest is om de krachten te bundelen en diensten als promotie en educatie te centraliseren. Elke maand is er een meeting van de directeurs, en ook de andere afdelingen – zoals marketing en communicatie – delen hun kennis, vragen en ervaringen.
Grote thema’s die aan bod komen in deze musea zijn de visserij en de (minstens even indrukwekkende) maritieme geschiedenis. Maar ook de Tweede Wereldoorlog (waarin Noorwegen door nazi-Duitsland werd bezet) komt aan bod. Concreet gaat het over deze musea:
- Det Hanseatiske Museum og Schøtstuene belicht het verleden van de Hanze en het (door Unesco als werelderfgoed erkende) stadsdeel Bryggen.
- Bjørn West Museet brengt de geschiedenis van een Noorse verzetsgroep tijdens WOII.
- Norges Fiskerimuseum (of: het Noorse visserijmuseum) vertelt, u raadt het, de eeuwenoude geschiedenis van de visserij en het belang ervan.
- Herdla Museum, gevestigd op het gelijknamige eiland waar tijdens WOII een militair vliegveld door de Duitsers werd gebruikt, heeft een rijk en divers vogelleven.
- Kystmuseet i Øygarden (letterlijk ‘Het kustmuseum’) focust op het leven in en de cultuur van de kuststreek.
- Nordsjøfartmuseet brengt het verkeer op de Noordzee in beeld. In dit geval is dat het verkeer in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan, en meer bepaald tussen Shetland en Noorwegen tijdens WOII. Ook is er een focus op het tragische verhaal van het dorpje Telavåg dat door de bezetter als vergeldingsactie met de grond werd gelijkgemaakt..
- En, ten slotte, Bergens Sjøfartsmuseum, het Scheepvaartmuseum van Bergen.
78 afleveringen … and counting
Het is met name dat laatste museum dat een erg succesvolle podcast heeft. Al heet de reeks Museum Vest Podden (De podcast van Museum Vest), het initiatief gaat uit van twee medewerkers van het Scheepvaartmuseum; conservator Bård Gram Økland en digitale educatie- en marketingmedewerker Ådne Sørheim Søhoel. Met 78 afleveringen (die uitstekend beluisterd worden, zo blijkt uit de cijfers) hebben ze een goede werkwijze ontwikkeld. Bovendien zit er ook vaart in die productie: sinds kort wordt elke week op vrijdag een nieuwe aflevering gelanceerd.
Wij willen natuurlijk weten hoe ze dat aanpakken en, eerst: waarom en wanneer het museum met deze podcast is begonnen.
Bård: “De aanleiding voor onze podcast was dubbel. Aan de ene kant was er Museum, een razend populair radioprogramma van de Noorse publieke omroep NRK, dat met interviews en reportages over talloze aspecten van de Noorse geschiedenis en het erfgoed berichtte. Inhoudelijk ging dat programma erg breed, van pakweg vikingschepen en archeologie tot migratie en culinaire onderwerpen. Anderzijds was ik ook grote fan van het BBC-programma History in our time, dat trouwens nog steeds loopt. Ook daar vind je een grote, boeiende waaier van onderwerpen, van historische figuren tot en met begrippen als mercantilisme die worden uitgelegd. In essentie is het opzet van die beide programma’s heel eenvoudig: je brengt een of meerdere inhoudelijke experts samen en laat hen praten over een boeiend onderwerp. Toen de coronapandemie losbarstte en ook de musea de deuren moesten sluiten, leek me het moment aangebroken om met onze eigen podcast te beginnen, naar het voorbeeld van die twee programma’s.”
En zo gezegd, zo gedaan. Bård bestelde opnameapparatuur (een RØDECaster, als u het wil weten), microfoons en hoofdtelefoons, en maakte zich de software op eigen houtje eigen. Een geschikte studio (vrij van achtergrondlawaai en andere ‘stoorzenders’) was er niet, dus installeerde hij zijn apparatuur tussen de boekenrekken in de museumbibliotheek: “Ik wou heel graag mensen voor het voetlicht brengen wier verhalen misschien minder snel aandacht krijgen en kregen. In de staf van het museum is er bijvoorbeeld een maritieme archeoloog; die vroeg ik als eerste gast. Boeiende verhalen genoeg, waar het publiek weinig tot niets over weet. Dat was dus makkelijk om mee te beginnen.” (lacht)
Professionele versterking loont
“In mijn mediaopleiding leerde ik alles over Adobe Audition, het programma waarmee ik de opnames verwerk. Het is heel belangrijk dat de kwaliteit van wat je publiceert zo optimaal mogelijk is. En da’s voor een deel een technische kwestie: hoe je de opnames registreert, maar ook de hele montage en het finetunen van alle parameters. Ik heb alle 56 opnames die Bård in zijn eentje gemaakt heeft ‘opgekuist’. Nu zitten we aan 78 afleveringen, gemaakt en gepubliceerd volgens de regels van de kunst. We houden nu ook veel meer de cijfers in de gaten, en die leren ons onder meer dat het publiek ons steeds makkelijker en meer vindt. Mooi is ook dat één specifieke aflevering de luisteraars vaak in de rest van het aanbod trekt.” Luisteraars zijn met name tussen de 40 en 65 jaar, of ouder. Opmerkelijk is dat het leeuwendeel van het publiek zich (in de buurt van) de hoofdstad Oslo bevindt, geeft hij nog mee.
Ådnes werk gaat ook over het weghalen van storende geluiden (zoals slikgeluiden, luid geadem, gesnuif enz.) of gasten die op een bepaald moment niet uit hun woorden geraken. Afleveringen worden gepubliceerd via het podcastplatform Buzzsprout. Via dat platform komt het ook elders terecht, zoals op Spotify en Apple Music. Met het oog op de publicatie en de verspreiding via de sociale media, harkt Ådne ook steevast beeldmateriaal bij elkaar. “Dat haal ik uit het museumarchief, en ik vraag ook altijd aan de gast om oude foto’s of beelden mee te brengen. Het publiek is er dol op, en stuurt ook vaak zelf materiaal in, als commentaar. Het is ook een manier om het onderwerp aanschouwelijk en aantrekkelijk te maken”, besluit hij.
Wat valt er te beluisteren?
Hoe vinden Bård en Ådne hun onderwerpen (en dus hun gasten)? “Het merendeel van onze podcast gaat over geschiedenis”, vertelt Bård. Het Scheepvaartmuseum is het grootste van de zeven musea van Museum Vest, wat maakt dat we het heel vaak hebben over schepen, rederijen, routes, techniek en de mensen die ermee te maken hadden natuurlijk. Ook het programma van het museum, of het nu gaat over tentoonstellingen of andere activiteiten, biedt vaak een aanleiding om een gast uit te nodigen. Iemand die een nieuw boek heeft geschreven, een lezing komt geven of een concert, noem maar op. Maar dus evengoed een welbepaald voorwerp uit de collectie.”
Interessant is dat Bård en Ådne heel vaak uitzoomen, en daarbij het puur museale – zeg maar de collectie of het programma – overstijgen. Bård: “Ook de maritieme wereld van vandaag willen we aan bod laten komen. Zo hebben we een opname gepland met de bevelhebber van de Noorse marine. Met hem willen we het onder meer hebben over de invloed van de oorlog in Oekraïne op het scheepvaartverkeer. Of nog zo’n voorbeeld: een oud-minister van de Noorse regering die komt vertellen over het gebruik van brandstoffen op schepen. Als we tijdens het gesprek kunnen linken naar het verleden en het museum is dat handig meegenomen.”
In essentie houdt het duo de hele tijd de oren en ogen open voor geschikte studiogasten. “We hebben goeie banden met mensen van de Haakonsvern marinebasis, maar ook met rederijen en natuurlijk ook met de Vrienden van het Museum. Daarin zitten ook heel wat (ex-)zeelui. We proberen zo breed mogelijk over onze onderwerpen na te denken”, zegt Bård. “Het leven op zee, in de haven, de Noorse zeemanskerken in het buitenland, het familieleven, gays op zee … Kortom, het hele leven kan aan bod komen. Recent hadden we iemand die een gigantische glasbollencollectie heeft – het type bol dat vroeger gebruikt werd in netten. Zelfs daarover kan je interessante verhalen brengen.” (glimlacht)
Er rollen ook steeds meer spontane voorstellen binnen. “We gaan resoluut voor goeie verhalen”, knikt Bård. “In principe zeggen we dus nooit neen tegen iemand. Dat stelt ons soms wel voor uitdagingen: niet iedereen kan even vlot praten en sommige mensen bevriezen van zodra ze de micro zien. Anderen hebben dan weer hun tekst helemaal uitgeschreven. Het is natuurlijk niet de bedoeling om die droogweg voor te lezen.” Bård en Ådne nemen dan ook hun tijd om hun gasten te coachen, en hen een veilige omgeving te bieden. Ze krijgen ook altijd de vragen vooraf. "Zo kunnen ze zich voorbereiden,” aldus Bård, “en dat geeft rust.” En is er natuurlijk ook nog de magical touch achteraf van Ådne.
Er zijn natuurlijk ook nog die andere musea in de koepelverening. “Toegegeven, we zouden meer willen doen over de onderwerpen en thema’s die in de andere musea aan bod komen, zoals de natuur of zaken uit de Tweede Wereldoorlog”, zegt Ådne. “Wat we wel doen, zijn de verschillende podcasts linken met het desbetreffende museum op basis van het kleurschema van de musea. Elk van de musea heeft een eigen kleur in de huisstijl van Museum Vest. Zo kan de luisteraar snel zien over welk museum het gaat.”
Toekomst?
“We weten dat onze podcasts ook in het onderwijs worden gebruikt”, aldus Ådne. “Dat willen we verder onderzoeken, om na te gaan hoe we meer jonge luisteraars kunnen enthousiasmeren, ook buiten de school.” Bård vult aan en zegt dat het uiteindelijke doel van de podcast is om een stuk van de werking te ‘tonen’, maar ook – en vooral: om mensen die nog niet spontaan de weg vinden naar het museum te gidsen naar hun locaties. “Podcasts bieden een fantastische vorm van storytelling, ook met en dankzij geluidsfragmenten en muziek.” Beiden dromen dan ook van de integratie van hun podcast in de citywalk-app van Bergen. “Zo kan je – letterlijk – in de voetstappen treden van de mensen over wie het gaat”, aldus Ådne. Ook in de audiogids van het museum zelf is er nog ruimte om fragmenten te gebruiken. Belangrijk is wel dat elke museummedewerker echt mee is: “Iedereen weet wat we doen, en vaak zijn onze collega’s ook de eersten die de nieuwe aflevering beluisteren. Het is een uitstekend visitekaartje voor het museum.” En er is nog potentieel: zo is er de Museumspodden, zeg maar de gebundelde podcasts van de Noorse musea, waarop de geïnteresseerde luisteraar terecht kan. Een ideetje dat ook in Vlaanderen zou kunnen?
Verder denken ze eraan om de inhoud van de podcast ook als webartikel te (laten) transcriberen, verlucht met portretten en andere afbeeldingen. Dat kan ook een binnenkomer zijn om de lezer/kijker naar de podcast zelf te trekken.
Samenwerken met de media – zoals de publieke omroep van Noorwegen – is vooralsnog niet aan de orde. Bård: “Op zich interessant, zeker, maar we doen het op dit moment uitstekend op onszelf. Mogelijks betekent zo’n samenwerking een verlies van autonomie. En laat dat net een van de motoren zijn van onze podcast.”
Mijn leerpunten, met dank aan Ådne en Bård:
- Content is king: goeie verhalen, gebracht op een authentieke en wervende manier, zijn essentieel. 'Denk breed' en hou de hele tijd oren en ogen open voor creatieve invalshoeken bij thema’s die u dacht al helemaal te kennen. Daarbij is een betrokken gemeenschap essentieel: die kan een nieuw licht werpen op een ‘bekend’ onderwerp.
- Techniek is queen: een goede beheersing van de opnametoestellen én de bijhorende software is heel belangrijk.
- Volume telt. Net als regelmaat. 78 podcasts maken, dat kan tellen. En al helemaal als die met regelmaat worden gepubliceerd. Volume zorgt voor een catalogus, visibiliteit en uitstraling.
- Verzorg uw gasten. Dat spreekt voor zich.
- Bouw aan betrokkenheid in de instelling. Als uw collega’s mee zijn, hebt u uw eerste publiek veroverd. Dan volgt de rest van de wereld.
Dit is het eerste deel van de verslaggeving van een studiereis naar Bergen en Stockholm. Lees ook het tweede deel, over de podcast van het Nationalmuseum van Stockholm.
Foto's: luchtfoto van de Statsraad Lehmkuhl op zee © Visit Bergen / Eivind Senneset – visitBergen.com / Model van het Oseberg-schip © Silje Katrine Robinson - Stiftelsen Museum Vest / Gastheren en gast: v.l.n.r. Ådne, Roel en Bård © Bergens Sjøfartsmuseum
Het werk- en leerbezoek aan Bergen werd gefinancierd met middelen van Erasmus+, het programma van de Europese Commissie. Om de cultureel-erfgoedsector goed te kunnen ondersteunen zijn we immers altijd op zoek naar voorbeelden en methodieken m.b.t. participatie, educatie en specifieke cultureel-erfgoedpraktijken. Om dat denkproces te versterken, laten we ons graag inspireren door goede voorbeelden en boeiende gesprekspartners in het buitenland.
