Van 20 tot 26 oktober houdt de VRT een Week van de Taal. De openbare omroep besteedt deze week op al zijn radio- en tv-zenders extra aandacht aan onze taalrijkdom. Omdat taalvariatie ook cultureel erfgoed is, wil FARO die actie graag ondersteunen. Daarom deze week ook hier elke dag een taalbericht.

Terwijl de beursperikelen wereldwijd het failliet van het Angelsaksische neoliberalisme lijken te illustreren, zal de komende tijd wellicht het alternatief van het zogenaamde Rijnlandse model weer wat meer aandacht krijgen. Ook inzake taalvariatie en met name met betrekking tot 21ste-eeuwse documentatievormen, bestaat er sinds enige tijd een Rijnlands model. Het luister naar de naam Mitmachwörterbuch der rheinischen Umgangssprache en is een initiatief van het Amt für rheinische Landeskunde in Bonn.

Het gaat daarbij om een regionaal woordenboek van de gesproken Rijnlandse omgangstaal in al haar variatiebreedte, dat online tot stand komt en voor iedereen gratis beschikbaar is. Redacteur Peter Honnen startte op 28 januari 2007 met het woordenboek en inmiddels hebben als ettelijke honderden Rijnlanders in totaal meer dan 2000 woordbijdragen geschreven en nog eens evenveel anderen hebben daar aanvullend commentaar bij geleverd. Het is dus een woordenboek voor en door de Rijnlanders zelf, waarin zij de woordenschat van hun dagelijkse spreektaal, inzoverre die niet-standaardtalig is en ook niet uitsluitend tot één lokaal dialect behoort, documenteren. Het toepassen van de wiki-methode levert krachtige resultaten op. Want hier worden zowel de regionale als de leeftijdsgebonden variatie inzake woordgebruik en betekenisnuances binnen de spreektaal gedocumenteerd, uitgelegd en via voorbeeldzinnen geïllustreerd. De inzet van het internet als tweerichtingscommunicatiekanaal maakt het daarbij mogelijk om de voortdurend evoluerende spreektaal van onze snel veranderende samenleving op de voet te volgen en mee in beeld te brengen, ook als het gaat over mondelinge ontwikkelingen die niet of slechts zeer traag tot de schrijftaal doordringen. Gedrukte woordenboeken met tijdrovende formele procedures voor het attesteren en redactioneel bewerken van nieuwe woorden en betekenissen hebben hier altijd het nakijken. Bovendien wil dit spreektaalwoordenboek ook die woordenschat documenteren waarvan de sprekers juist de intentie hebben om ze niet algemeen gangbaar en standaardtalig te laten worden. Want taal is toch zoveel meer dan alleen maar de officiële normtaal. Met deze hedendaagse lexicografische aanpak wordt de spraakmakende gemeenschap dan ook zelf de auteur van het woordenboek van haar eigen spreektaal, een taal die de spiegel is van gans het volk.

Opmerkelijk toch dat er in het Rijnland, een buurregio van Vlaanderen en Nederland, zo ontspannen omgegaan kan worden met die informele, van het Hoogduits afwijkende omgangstaal. Geen gêne, geen verkettering, geen opgestoken wijsvinger over de vermeende schadelijke gevolgen voor de beheersing van de normtaal, zelfs geen pleidooien over het verzwakken van de positie van het Hoogduits ten opzichte van het globaliserende Engels valt er in het Rijnland op te tekenen naar aanleiding van dit initiatief. En tegelijk toch ook geen verheerlijking van het lokale dialect als vermeende enige bron van authentieke taalrijkdom. Sterker nog: woorden die duidelijk tot het dialectidioom behoren en waarvan niet minstens een regionale verspreiding in het Rijnland kan worden aangetoond worden voorlopig door de redactie van het Mitmachwörterbuch geweerd. Ze worden wel gearchiveerd, maar staan niet online in het actuele woordenboekbestand, dat daarmee voor Vlaamse begrippen werkelijk de Rijnlandse tussentaal documenteert.

Begin dit jaar wijdde de Regionale Omroep WRD5 een reeks originele bijdrage aan de eerste verjaardag van dit bij onze oosterburen populaire en snel groeiende taalvariatie-initiatief. Op de website van de omroep kan u nog steeds zelf de woordenschatquiz spelen en achterhalen of u voldoende gewapend bent om in het Rijnland een informeel gesprek aan te gaan.

En hebben wij dat in Vlaanderen dan niet, zo’n online woordenboek van de informele spreektaal? Natuurlijk wel, kijk maar naar dit Vlaams Woordenboek. Maar als ik daarmee dit bericht was begonnen, dan had u het misschien niet willen lezen. En mocht u zich nu afvragen of ook de variatierijkdom binnen het gesproken Engels op vergelijkbare wijze gedocumenteerd wordt, dan is ook de Urban Dictionary een muisklik waard.