Wanneer is erfgoed controversieel?

CC0

Beladen, controversieel, schurend erfgoed: waar hebben we het over? Waarom heeft iedereen het er vandaag over? En waarom zou u het er ook eens over moeten hebben? Discussieer mee op 1 april, we willen uw mening horen.

Conflict en meerstemmigheid

Op maandag 1 april 2019 organiseert FARO i.s.m. Extra City in Antwerpen een pittige debatvoormiddag over het thema ‘conflict en meerstemmigheid’. Beladen, controversieel of schurend erfgoed: is er een thema vandaag de dag meer actueel, en dit zowel in binnen- als in buitenland? Neem bijvoorbeeld eens een kijkje in het recente magazine van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed in Nederland, dat een lange bijdrage met internationale voorbeelden aan het onderwerp wijdt. 

Hoe 'fout' kan erfgoed zijn?

Landen en gemeenschappen worstelen met hun ‘foute’ geschiedenissen, en met de vraag hoe ze met die ‘fouten’ moeten omgaan. Wat met het koloniale of het collaboratie-verleden? En vooral wat met al de overblijfselen van dat verleden, die in de loop der jaren niet zijn weggedeemsterd en in een donker depot zijn terechtgekomen, maar waar we nog dagdagelijks mee geconfronteerd worden? Denk maar aan de standbeelden, monumenten, straatnamen die het koloniale verleden verheerlijken, en de overvloedige collecties in musea en andere verzamelingen, die hetzelfde doen. 

Maar het vat controversieel erfgoed is nog veel omvangrijker dan u misschien vermoedt. Wat moet het ADVN (Archief voor Nationale Bewegingen) doen met de collectie negationistisch erfgoed bijvoorbeeld? Of hoe moeten we reageren op de recente gebeurtenissen tijdens het Carnaval van Aalst, en de gecontesteerde praalwagens? Daar bleek heel duidelijk dat de beleving van immaterieel erfgoed soms heel controversieel kan zijn. Als u er even over nadenkt, kan u hoogstwaarschijnlijk ook vrij snel een lijstje maken van erfgoed dat ‘beladen’ is, of dat aan een controversieel thema raakt.

Museum dr. Guislain Gent, Romaine via Wikimedia

Erfgoed maakt conflict bespreekbaar

Boeiend is dat er ook een omgekeerde beweging is. Een goed voorbeeld is de manier waarop de Federale Politie erfgoed gebruikt om moeilijke thema’s en conflicten in de eigen korpsen bespreekbaar te maken. De Federale Politie werkt daarvoor intensief samen met Kazerne Dossin in Mechelen. Of een psychiatrische instelling en een minister van Welzijn, die de samenwerking met Museum Dr. Guislain in Gent opzoeken om het taboe van geestelijke gezondheidszorg te doorbreken.

Voorbeelden van ‘beladen erfgoed’ oplijsten is nuttig en boeiend, maar voor de erfgoedwerker is dat slechts het begin. Het zijn andere vragen die haar/hem/x bezighouden zoals:

  • Wat doen we met het beladen erfgoed? Voor wie is het controversieel?
  • Hoe stellen wat dit erfgoed tentoon? Hoe ‘meerstemmig’ kunnen en willen we daar bij zijn?
  • Is het wel de rol van een erfgoedorganisatie om ‘uitspraken’ te doen over beladen thema’s? Moet de erfgoedorganisatie zich niet meer op een afstand houden?
  • Is de erfgoedorganisatie wel voorbereid op conflicten tot misschien zelfs ‘opstootjes’ die dat beladen erfgoed mogelijk zal teweeg brengen? Is het personeel daar op voorbereid?
  • ….

Op 1 april 2019 nodigen we een resem sprekers uit die rond de thema’s ‘beladen erfgoed’, ‘taal en narrativiteit’, ‘witte instellingen’, ‘meerstemmigheid en (re)presentatie’ en ‘mensenrechten’ een kort statement zullen brengen. Nadien gaan we met deze sprekers in gesprek, en willen we uw mening, vragen en noden horen.

Lees ook

Meer informatie over het traject 'Conflict en meerstemmigheid'

Foto's: CC0

Olga Van Oost