De Taskforce COVID-19, die bestaat uit vertegenwoordigers van de kabinetten Media en Cultuur, het departement CJM, Cultuurloket en de culturele sector, probeert al drie weken de impact in kaart te brengen. De eerste concrete steunmaatregelen zijn hier te vinden.

Amerikaanse museumsector bloedt   

Voor de musea in grote steden zijn de uitgaven van bezoekers vaak de levensader van het businessmodel. Als die dan droog valt, zijn de gevolgen dramatisch. Dat blijkt met name het geval te zijn voor musea in de Verenigde Staten die de deuren moesten sluiten. Volgens Laura L. Lott, voorzitter van de American Alliance of Museums, verliest de Amerikaanse museumsector 33 miljoen dollar per dag.

De gevolgen zijn er naar. Zo kondigden het Whitney Museum of American Art, het MET en het New Museum in New York, het Museum of Contemporary Art en het Hammer Museum in Los Angeles, San Francisco Museum of Modern Art, Cleveland Museum of Art, Massachusetts Museum of Contemporary Art en het Carnegie Museums in Pittsburgh het ontslag van een groot aantal medewerkers aan.

Ook daar zijn de freelancers bij de eerste slachtoffers. Het MOMA in New York besliste midden maart om de contracten van alle freelance-educatoren op te schorten. Vaak hadden deze mensen al workshops voor kinderen en andere bezoekers gepland staan en voorbereid. Voor dit werk werden ze niet meer betaald. Hier komt nog bij dat het MOMA in zijn communicatie aan de werknemers meedeelde dat het – na heropening – nog maanden tot zelfs jaren zou duren vooraleer de educatieve activiteiten en dienstverlening terug zouden zijn opgebouwd.

Het Whitney Museum laat de deur toch nog enigszins op een kier, en hoopt publieksmedewerkers in dienst te houden door hen te laten werken aan een nieuw online leerplatform. Maar voor andere profielen (onthaal, toezicht) kon er geen alternatief werk gevonden worden.

NEMO-survey: de eerste antwoorden

Terug naar Europa nu. NEMO, de Europese koepelorganisatie voor museum- en erfgoedverenigingen, zette een onderzoek op om de impact van de crisis op de sector in Europa in kaart te brengen. Via deze link kunt u nog tot 30 april aan het onderzoek deelnemen. De eerste resultaten van de survey, die 650 musea uit 41 landen beantwoordden, zijn intussen binnen. 

Wat leren we hieruit?

• De meeste musea zijn gesloten.
• De grotere musea, vooral in toeristische centra, worden zwaar getroffen: het inkomstenverlies loopt op tot 80%. Ter illustratie: het Rijksmuseum in Amsterdam, het Kunsthistorisches Museum in Wenen en het Stedelijk Museum in Amsterdam verliezen tussen 100.000 euro en 600.000 euro per week.
• Net zoals in Vlaanderen, kampen de musea in de rest van Europa met allerhande bruikleenproblemen.
• Het merendeel van de musea in Europa probeert om geen vast personeel te ontslaan (wat een groot verschil is met de situatie in de VS); de freelancers en mensen met tijdelijke contracten daarentegen bijten in het zand.
• Overheden worden opgeroepen om te (blijven) investeren in het erfgoed.
• NEMO roept de verschillende overheden (van lokaal tot Europees) op om organisaties en mensen te helpen bij de compensatie van de verliezen, en om medewerkers in dienst te houden.
• Musea gooien het roer om: ze staan mondmaskers af aan zorgverleners, en verzamelen verhalen en (digitale) collecties over deze periode.
• Musea maken op enkele weken tijd een radicale digitale omslag.
• Er is een groeiend bewustzijn dat erfgoedorganisaties én de samenleving zich meer bewust moeten worden van rampen zoals de coronacrisis. Musea beseffen meer dan ooit het belang van calamiteiten- en noodplannen.
• Deze crisis zou ook kunnen aanzetten tot een denkoefening over nieuwe manieren van (flexibel) werken.

Naar een nieuwe manier van werken?

Met name dit laatste punt is erg interessant. Want wat zal er gebeuren wanneer het leven terug ‘normaliseert’? Kan dat dan, ‘normaliseren’? Kunnen we terug naar een situatie ‘pre-corona’ gaan? En is dat überhaupt wenselijk? De kans dat een pandemie zich opnieuw voordoet, zou zeer waarschijnlijk zijn. Een aangepaste, ‘nieuwe’ manier van leven en werken zou zich dus wel eens kunnen aandienen. Meer flexibiliteit misschien, in werkuren, in de verhouding tussen werkvloer en telewerk? Misschien zelfs een gezondere levensstijl?

Dat klinkt aantrekkelijk, maar of het allemaal haalbaar zal zijn is een andere zaak. Bovendien, deze crisis drukt ons ook wel met de neus op de harde realiteit van het ‘flexibele werken’. Het zijn immers met name de freelancers en de flexiwerkers die, zo blijkt, vandaag al te vaak in kwetsbare statuten zitten, en die vooraan in de rij van de gedupeerden staan.

OECD seminarie

Veel stof tot nadenken dus. Gelukkig zijn er ook heel wat organisaties die webinars organiseren om die denkoefeningen op gang te brengen. NEMO is een ervaren organisator. Maar check zeker ook de initiatieven die OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) neemt. Op vrijdag 10 april organiseert OECD een eerste webinar over de impact van corona op de culturele en creatieve industrie.  

ICOM survey

Tot slot lanceerde ook ICOM, de International Council of Museums, een survey om de impact op het internationale museumlandschap in beeld te brengen. Het loont de moeite om ook deze survey in te vullen. Dat zou slechts vijf minuten in beslag nemen. 

COVID-19: informatie voor de cultureel-erfgoedsector

Bent u professioneel of vrijwillig aan de slag in de cultureel-erfgoedsector en bent u op zoek naar informatie over de coronacrisis? Surf dan snel naar faro.be/corona, een themapagina waarop u alle relevante informatie gebundeld terugvindt. 

Foto's:

• Toegangskaart voor het Koninklijk Museum, 1809-1810, anoniem, 1809 - 1810. Rijksstudio via Rijksmuseum. Publiek domein
• Mona Lisa met mondmasker: Sumanley xulx / Lege museumruimte: Gerd Altmann: Gerd Altmann / Lege kaders: Alexander Lesnitsky. Alle foto's via Pixabay