Hoe langer ik in deze sector werk, hoe meer ik overtuigd raak van het – te vaak onderschatte – belang van verregaande collegialiteit, genereus teamwerk en hartverwarmende samenwerkingen. Connecties zoeken, diepgaande en bewuste verbinding maken, aangedreven door de krachtige motor van vrolijkheid, daarover gaat het uiteindelijk. Het is in mijn ogen de beste strategie om ons werk waarde te geven en het erfgoed tot in de puntjes te verzorgen. En laat de cultureel-erfgoedsector in Vlaanderen en Brussel nu eens net de sector zijn waarin samenwerking en het zoeken naar verbinding geen loze woorden zijn, maar een grondhouding. Maar zelfs in deze regio zijn er barsten, neemt de maatschappelijke spanning vaker toe, en kunnen er conflicten en onenigheid ontstaan. 

FARO als baken van Vrolijke Verbinding

Vandaar dat FARO in 2025 meer dan ooit, en liefst samen met jou, werkt aan die Verbinding. En laat die vooral erg Vrolijk zijn! Als een baken van Vrolijke Verbinding blijven we je bijstaan, zowel met professioneel deskundig advies als met een warme en genereuze houding. Laat ons opnieuw constructief samenwerken, en de vele trajecten en opdrachten die zich dit jaar aandienen, samen aanpakken. En dat zijn er wel wat. Ik zet ze even op een rij.

Een nieuwe minister, een nieuw beleid 

Eind 2024 trad er een nieuwe Vlaamse Regering en een kersverse minister van Cultuur aan. Caroline Gennez is als minister van Welzijn, Armoedebestrijding, Gelijke Kansen en Cultuur ook bevoegd voor cultureel erfgoed. Samenwerking en inclusie zijn kernwoorden in de Beleidsnota Cultuur. Concreet is het de ambitie van de minister om een visie op lange termijn voor cultuur te ontwikkelen waarbij ook de cultureel-erfgoedsector een belangrijke stem zal hebben.

Naar analogie met het Vlaams regeerakkoord lezen we in dezelfde beleidsnota dat de minister zal laten onderzoeken hoe cultureel erfgoed en onroerend erfgoed – aparte beleidsdomeinen – beter afgestemd zouden kunnen worden. In de eerste twee jaren van de regeerperiode zal ze samen met het Agentschap Onroerend Erfgoed, het Departement Cultuur, Jeugd en Media (verder: Departement CJM) en de betrokken actoren onderzoeken hoe “een doortastend erfgoedbeleid” kan vormgegeven worden. 

Dit zijn uitermate boeiende trajecten, die we vanuit FARO van nabij opvolgen.

Een nieuwe Strategische Visienota Cultureel Erfgoed  

Daarnaast heeft de minister de opdracht om i.s.m. het Departement CJM een Strategische Visienota Cultureel Erfgoed te schrijven. Die vormt het kader waarbinnen de cultureel-erfgoedsector de komende jaren zal werken. Het krachtige ervan is dat de sector nauw wordt betrokken bij het opstellen van de visienota. De huidige visienota (2021) is het resultaat van een participatief traject. De minister voegt zelf beleidsaccenten toe. Dit jaar wordt dus opnieuw een dergelijk participatief traject ontwikkeld.

FARO ondersteunt het departement hierbij, en zal het gesprek tussen het departement en de sector faciliteren. De visienota moet klaar zijn tegen april 2026: dan zal de minister hem voorstellen in het Vlaams Parlement. Ook dit is een intensief traject voor FARO en de sector, maar de inspanning loont. Omdat de sector zich gehoord en betrokken weet.

Groot Onderhoud over beeldvorming en representatie

Niets zo fijn als samenwerken, ideeën en expertise opbouwen en uitwisselen. Minstens zo belangrijk is elkaar ‘gewoonweg’ ontmoeten en bijpraten. Het is dus naar jaarlijkse gewoonte uitkijken naar het Groot Onderhoud, dé sectordag van de cultureel-erfgoedsector. Die vindt plaats op 3 juni 2025 in Brugge. Onder het motto 'In/buiten beeld beeld' focussen we op de beeldvorming en representatie van cultureel erfgoed. Het programma wordt op het moment van schrijven in elkaar getimmerd. We merken dat het evenement steeds sneller volzet raakt, dus hou de FARO-agenda in de gaten en schrijf in van zodra dat kan.

Deelsectoren drijven cultureel erfgoed aan

In 2025 blijven we op dagelijkse basis mensen samenbrengen die met cultureel erfgoed bezig zijn. Naast de talrijke collegagroepen, lerende netwerken en andere vormingsinitiatieven, blijven we inzetten op het (strategisch en beleids-)overleg van de deelsectoren, zoals de verschillende bijeenkomsten van het Vlaams Museumoverleg (landelijk, bovenlokaal, lokaal, XL), het Archievenoverleg, het Erfgoedcellenoverleg, het Overleg van de landelijke dienstverleners en van de erfgoedbibliotheken, van het Domeinnetwerk immaterieel erfgoed. De adviseurs van FARO faciliteren, ondersteunen en organiseren constant overleg tussen collega’s van de verschillende deelsectoren. In 2025 zal dat niet anders zijn, want dit model is aantoonbaar effectief. 

Bijzondere aandacht gaat dit jaar naar de ondersteuning en de begeleiding van de erfgoedcellen bij hun beleidsplanning en subsidieaanvragen voor de volgende beleidsperiode 2027-2032. Bovendien is 2025 een feestjaar voor deze belangrijke deelsector. De erfgoedcellen vieren hun 25e verjaardag, en dat kunnen we niet ongemerkt laten passeren.

Faro-conventie blaast 20 kaarsjes uit

In het licht van de Vrolijke Verbinding vieren we ook de 20e verjaardag van de Conventie van Faro. Deze conventie, die al in 2012 door België werd aanvaard en door Vlaanderen in 2014 werd bekrachtigd bij instemmingsdecreet, is van ongezien belang voor hoe we in Vlaanderen ‘cultureel erfgoed’ definiëren en in de praktijk benaderen. 

De focus ligt in de eerste plaats op de ontwikkeling van een mensgericht erfgoedbeleid. De waarden die mensen, en cultureel-erfgoedgemeenschappen in het bijzonder, aan erfgoed geven staan centraal. Het doel van het erfgoedwerk is om bij te dragen aan een duurzame samenleving én aan de levenskwaliteit van mensen. Meer nog, het gaat erom de maatschappij bij erfgoed te betrekken. De verbindende rol van erfgoed staat dus centraal.  

Voor de liefhebbers van de petite histoire: het is natuurlijk niet toevallig dat het steunpunt ‘FARO’ heet. Van bij de oprichting zetten we deze mensgerichte waarden centraal. Vandaar ook de niet-aflatende aandacht voor participatie, de verkenning van de maatschappelijke rol van erfgoed en de focus op maatschappelijke erfgoedvraagstukken. 

Kortom, je hoort hier nog van in 2025.

Hoera voor de ErfgoedApp

In het rondje Feestelijkheden Van 2025 kan ook de ErfgoedApp niet ontbreken. Deze breed gewaardeerde (om niet te zeggen waanzinnig populaire) applicatie wordt intussen door duizenden erfgoedprofessionals en -vrijwilligers in heel Vlaanderen en Brussel gebruikt om de meest uiteenlopende erfgoedtours mee te maken, en dat in een waaier van talen. 

Tien jaar wordt hij intussen, een behoorlijke leeftijd voor een app. Maar dankzij de constante innovaties en investeringen, ook in 2025, behoudt de ErfgoedApp zijn positie in het digitale landschap. We zijn de vele gebruikers ontzettend dankbaar. En vieren, dat zullen we! 

Op de jaarlijkse Erfgoeddag op 27 april 2025 zal de ErfgoedApp ongetwijfeld opnieuw een piek in bereik kennen. Vooral omdat we de relatie tussen beweging, spel, sport & erfgoed in de schijnwerpers zetten met het thema ‘Game on!’. Heel benieuwd naar de fantastische activiteiten, die de voltallige cultureel-erfgoedsector zal ontwikkelen. Tussen 22 april en 2 mei 2025 zijn er ook opnieuw de Erfgoedweken voor scholen. Vele erfgoedprofessionals en -vrijwilligers, jullie dus, trekken in die periode naar scholen om een lesuur (of meerdere) van de leraars over te nemen, en kinderen en jongeren (en andere studenten), de passie voor erfgoed over te brengen. Echte erfgoedklasbakken dus! Dank, nu al, voor het grote engagement.

Samenwerking in crisissituaties

Tot slot lichten we nog een ander belangrijk traject uit FARO’s jaarplan van 2025. We kijken uit naar de resultaten van het onderzoekstraject voor de ontwikkeling van een strategie rond risicobeheer voor erfgoed in rampensituaties in Vlaanderen en Brussel. Wanneer er zich een grootschalige ramp voordoet – zoals met de waterbom in Wallonië in de zomer van 2021 – is de kwaliteit van samenwerking en verbinding bepalend voor het crisismanagement. De minister zal aan de slag gaan met de conclusies van dit onderzoek , zoals vermeld in het Vlaams regeerakkoord en de beleidsnota. Dit is een samenwerking tussen het KIK, FARO, het Belgische Blauwe Schildcomité, het Departement CJM (dat financiert) en het Agentschap Onroerend Erfgoed.

Een scharnierjaar voor FARO 

Het FARO-team zal zich, zoals je dat van ons gewend bent, opnieuw ten volle inspannen om de plannen die op stapel staan te verwezenlijken en jou daarbij te ondersteunen. Dat is enkel mogelijk wanneer ons team goed ‘draait’, en er bewuste aandacht is voor de (grenzen van) draag- en veerkracht van de medewerkers. We blijven inzetten op voldoende ondersteuning, met de Vrolijke Verbinding als motivator. Met de uitkomsten van een eind 2024 uitgevoerde (interne) welzijnsbevraging gaan we aan de slag om het welzijnsbeleid en het beleid rond de persoonlijke ontwikkeling en opleiding van de FARO-medewerkers verder op punt stellen. 

FARO is trouwens alweer halfweg de beleidsperiode 2023-2027. We lanceren dit jaar dan ook de schriftelijke nodenbevraging van de cultureel-erfgoedsector, zoals voorzien in het beleidsplan. Ook zetten we een evaluatie van onze dienstverlening en communicatie in de steigers. Dit alles om in 2026 het volgende beleidsplan vorm te kunnen geven, dat we in maart 2027 indienen.

Gelukkig nieuwjaar

Zo, 2025 belooft weer intens, pittig maar ook leuk te worden. We danken je voor de waardering en kijken ernaar uit om onze samenwerking voort te zetten. We zijn ook zeer blij om te kunnen rekenen op een krachtige algemene vergadering en bestuur, waarvan de samenstelling op 12 december 2024 werd vernieuwd voor de periode 2025-2029. Samen nemen we een vliegende start.

Heel graag tot gauw!

Foto's: Het zotte geweld. De Dwaze Maagd, Rik Wouters, Collectie Middelheimmuseum, artinflanders.be, Hugo Maertens, publiek domein / De herfst, Rik Wouters, Collectie KMSKA, artinflanders.be, Cedric Verhelst, publiek domein /  Rik Wouters, Chrysanthèmes, 1915. Collectie The Phoebus Foundation via Wikimedia Commons, publiek domein