Zeezicht, of de kunst van Fake Art
Over vervalsingen in de kunst- en erfgoedwereld zijn al heel wat boeken geschreven. Meestal gaat het dan over vervalsingen van grote meesters en is er heel wat geld mee gemoeid. Maar het kan ook anders lopen. Dat vertelt ons het boek Fake Art van Jos Mestdach.
Begin 2020 koopt Mestdach voor duizend euro, nogal impulsief, op een veiling het pointillistisch schilderij Zeezicht. Het doek is van de hand van ene Joseph Pauwels die signeert met Jos Pauwels. Mestdach laat het reinigen en inlijsten. En daarbij duiken al meteen de eerste vragen op. Is dit een werk van de relatief bekende 19e-eeuwse Joseph Pauwels of van de 20e-eeuwse broodschilder Henri-Joseph Pauwels? Wat met de merkwaardige handtekening, waarbij de twee s’en lijken op het insigne van de SS? En hoe zit het met de geboorte- en sterfdata die voortdurend verward worden in catalogi?
Die evolutie noopt Hilde Bouma tot een artikel in Het Financieele Dagblad: 'Werk van niet-bestaande schilder brengt $16.500 op'. Meestal gaan werken van Jos Pauwels voor enkele honderden tot een paar duizend euro van de hand. In datzelfde artikel wordt ook verwezen naar publicaties van Sander Kooistra en Ard Huiberts waarin gesteld wordt dat twintig procent van alle kunst die op de Nederlandse markt wordt aangeboden vals is.
Wie is Jos?
Voor zijn zoektocht naar de ware identiteit van de man achter de werken van de fictieve Jos Pauwels contacteert Mestdach meerdere veilinghuizen. Telkens wordt hij met een kluitje in het riet gestuurd. Veilinghuizen hebben duidelijk geen belang bij transparantie en degelijk systematisch herkomstonderzoek.
Wanneer zijn boek verschijnt, heeft Mestdach nog steeds vragen omtrent de ware identiteit van Jos Pauwels. Hij zit echter wel op een spoor, zo blijkt later. Het boek heeft alvast een zekere impact: een artikel op VRTnws meldt bijvoorbeeld dat een schilderij van Pauwels werd teruggetrokken uit een Brusselse veiling. Of er impact zal zijn op de wereldmarkt valt moeilijk in te schatten.
Op een studiedag van GRACE, het Gentse expertisecentrum rond kunst- en erfgoedcriminaliteit, in december 2023 kan de auteur eindelijk de naam van de man achter Jos Pauwels noemen. Het gaat om Roberto Antonini, een belangrijke figuur in een paar merkwaardige processen rond valse schilderijen in Wallonië tijdens de jaren '90 van de vorige eeuw.
Er gaat ook een perscommuniqué de deur uit, waarin Jos Mestdach de strapatsen van de in 2021 overleden Antonini beschrijft. Daarnaast komt Mestdach nog een door Antonini gelanceerde spookschilder op het spoor en wijst hij op een aantal andere verdachte zaken. Het perscommuniqué, dat een perfecte aanvulling vormt bij het boek, kan je hier downloaden. Het communiqué werd spijtig genoeg niet opgepikt door de media.
Foto: Jos Pauwels, Zeezicht. Fotograaf: Jos Mestdach
