Steltenlopen Merchtem op Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed
Minister van Cultuur Sven Gatz besliste Steltenlopen in Merchtem toe te voegen aan de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het steltenlopen in Merchtem boogt op de eeuwenlange sport- en speltraditie van het steltenlopen in onze gewesten. Op niet-aangebonden stelten kunnen, mits volgehouden training, grotere hoogtes bereikt worden. De spelcontext onderscheidt zich van het utilitaire karakter van het steltenlopen elders, bijvoorbeeld om zich te verplaatsen, om schapen te hoeden, om hop te telen of om waterpartijen te doorwaden.
Een rijke geschiedenis
Het steltenlopen heeft in onze streken een geschiedenis die tot de middeleeuwen teruggaat. Vervaardigd uit dennen- of essenhout hebben de huidige stelten nog steeds het uitzicht en de functionaliteiten van hun eeuwenoude voorlopers.
Bij de bevrijdingsstoet in Merchtem op 6 juni 1945 trokken de inwoners van Langevelde op stelten mee. De Belgische driekleur van de kostuums herinnert nog steeds aan deze oorsprong. Een week later volgde de stoet in Wemmel en in 1948 trok de groep voor een eerste keer naar Keulen. Wat begon als een curiosum groeide al snel uit tot een wereldvermaarde folkloregroep met optredens van de Verenigde Staten tot Vietnam. Gemiddeld verzorgt de groep jaarlijks op uitnodiging meer dan twintig groepsoptredens in eigen land, tien optredens in het buitenland en vijftien spektakels met een beperkte bezetting.
“Het Steltenlopen in Merchtem verdient dit absoluut. De steltenlopers dragen niet alleen het steltenlopen maar ook Merchtem uit overal in de wereld. Ze zijn dan ook onze grote Merchtemse trots”, aldus Maggie De Block, minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken, maar ook fiere inwoonster van Merchtem.
De kern van de groep vormen de steltenlopers die van laag (1 meter) tot hoog (4 meter) op stap gaan. De muzieksectie begeleidt de steltenlopers en zorgt voor het passende ritme. Vooraan lopen de blokkenloopsters. Hun blokken of klompen zijn per drie of vier paar bevestigd op twee evenwijdige glijplanken. Deze planken lieten toe om ’s winters over bevroren oppervlaktes te schrijden.
Kenmerkende choreografische elementen zijn het onder door gaan, waarbij blokkenloopsters, muzikanten en lage steltenlopers onder de hoge stelten door lopen. Bij de lijn blijven de stelten ter plaatse in maat stappen, terwijl blokkenloopsters en muzikanten in twee formaties om de lijn heen cirkelen. Aan het spel- en volkssportelement herinnert het steltengevecht op stelten van één meter, dat tijdens de Ommegang op de Brusselse Grote Markt zijn hoogtepunt bereikt. Bedoeling is om elkaar van de stelten te duwen, waarbij diegene die tot het einde zijn evenwicht kan bewaren, de winnaar is. In tegenstelling tot de Naamse steltenlopers wordt er niet in twee kampen gevochten.
Lees meer over het Steltenlopen in Merchtem op www.immaterieelerfgoed.be.
Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed
Twee keer per jaar kunnen elementen van immaterieel cultureel erfgoed worden opgenomen op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. Deze inventaris draagt bij tot de zichtbaarheid en stimuleert het bewust omgaan met immaterieel cultureel erfgoed. De Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed telt nu 53 elementen.
Die inventaris is onderdeel van het interactief platform www.immaterieelerfgoed.be: een ontmoetingsplaats voor immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen waar organisaties en personen zich bekend maken. Dit platform is een inspiratiebron, kennisbank en contactforum voor al wie immaterieel cultureel erfgoed mee een toekomst wil bieden. Het immaterieel erfgoed wordt hier in kaart gebracht, verspreid en doorgegeven. We noemen dit 'borgen', met als doel het erfgoed veilig te stellen voor de toekomst en er ook de passie voor te delen en te beleven.
Vernieuwing inventarisatie van immaterieel erfgoed vanaf 2019
Steltenlopen in Merchtem is het laatste element dat op de huidige inventaris Vlaanderen wordt geplaatst.
“Vanaf 2019 komt er een brede sensibilisering rond immaterieel erfgoed via het platform immaterieelerfgoed.be”, legt minister Gatz uit. “Naast de elementen op de inventaris, zullen ook andere tradities, gebruiken en gewoontes, aangebracht door het brede publiek, zichtbaar worden. Daarnaast wil ik, naar het voorbeeld van UNESCO, in een Best Practices Register ook inspirerende voorbeelden in beeld brengen van hoe je immaterieel erfgoed kan ‘borgen’ of levend houden.”
Omwille van de aanpassingen aan de huidige procedure kunnen in het najaar geen nieuwe elementen op de Inventaris Vlaanderen worden geplaatst.
Bron: Persbericht minister Gatz
Foto: Steltenlopers van Merchtem, DirkVE via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
