Carnaval in Aalst: het is een van de bekendste – en meest besproken – tradities van ons land. Drie dagen lang vult de stad zich met praalwagens, verklede groepen en vooral: een flinke portie humor. Want zonder spot en satire is het geen écht Aalst Carnaval. Maar waar komt die typische humor vandaan? En hoe ver kan je daarin gaan?

Michaël Van Houtte, publieksmedewerker bij Erfgoedcel Denderland, vertelt ons meer over deze bijzondere carnavalstraditie.

Hoe belangrijk is de rol van humor in Aalst Carnaval?

Michaël: "Humor, spot en satire zijn onlosmakelijk verbonden met Aalst Carnaval. In die mate zelfs, dat ze 'Aalst' onderscheiden van andere carnavals, in België én daarbuiten. Denk bijvoorbeeld aan het carnaval in Rio, waar vooral pracht en praal de boventoon voeren. Neem de (bijtende) spot weg, en Aalst Carnaval is zichzelf niet meer. Om maar te zeggen: voor veel carnavalisten is het een wezenlijk onderdeel van de traditie.

Dat neemt niet weg dat heel wat groepen inzetten op spectaculaire praalwagens, compleet met rookmachines en lichteffecten allerhande. Het publiek komt ook voor dat wauweffect: de show, de kostuums, de glitter, de praal. Het mag dus ook mooi zijn. Onder carnavalisten is hier wel wat discussie over: sommige groepen willen vooral pracht en praal brengen, andere leggen de nadruk op scherpe spot en satire. Maar een keuze hoeft niet gemaakt te worden. Aalst Carnaval ís zowel spot als praal.

De grappen, vervat in wagens en/of kostuums, borduren vaak voort op lokale gebeurtenissen, waardoor niet iedereen ze begrijpt. Vooral de losse groepen, zonder praalwagen, spelen graag in op de (meest) recente actualiteit. Groepen met praalwagens kunnen dat niet: zij beginnen al een jaar op voorhand te bouwen aan hun spectaculaire constructies, wat heel veel energie, tijd en middelen vraagt. 

Voor carnavalisten gaat het erom de grens op te zoeken: een grap die te braaf is, is niet goed, maar een te scherpe evenmin. Wat maakt een grap geslaagd? Daar is geen formule voor."

Kan je een voorbeeld geven?

Michaël: "Er was het thema van de Bende van Nijvel, een gevoelig onderwerp in Aalst. Toch durfde een carnavalsgroep het aan om het in de stoet te brengen onder de titel ‘De benje verjoort’ ('De bende verjaart'). Ze lachten niet met de gruwelijkheden of het leed van de nabestaanden, maar namen de mistoestanden in het dossier op de korrel. Zo werd hun bijdrage een aanklacht tegen justitie én een hart onder de riem voor de nabestaanden van de slachtoffers. Vooraf zocht de groep ook contact met de nabestaanden en het enige overlevende slachtoffer van de overval van de bende in Aalst. Elk thema kan dus aan bod komen, zolang het maar op de juiste manier gebracht wordt."

Je hoort vaak dat je van Aalst moet zijn om het carnaval te snappen. Is dat zo? 

Michaël: "Inhoudelijk klopt dat, want het zijn vaak lokale politici – met de burgemeester op kop – die door de mangel gehaald worden. Grappen verwijzen dan naar een specifieke lokale gebeurtenis, zoals een schepen die net een echtscheiding achter de rug had. Er werd niet gelachen met de scheiding zelf, maar met het gegeven dat hij het carnaval zou missen omdat hij geen babysit vond. Ook andere lokale dossiers zijn vaak het mikpunt van spot, zoals de veiligheid aan de stationsbuurt, de dure en lange restauratie van een kerk of de fusie van twee Aalsterse ziekenhuizen.

Ook de traditie van ‘in elkaars zakken zitten’ kan voor mensen van buiten Aalst bevreemdend overkomen. Dat is de gewoonte om elkaar spottend en verwijtend aan te spreken, bijvoorbeeld met 'Hé, dikken'. Aanvaard je dat? Maak je zelf de mop af? Het is een manier om contact te zoeken. Accepteer je dat en ga je mee in de grap, dan hoor je erbij. Humor draait hier dus enorm om zelfspot en zelfrelativering. Ook dat is eigen aan Aalst Carnaval."