Deze blog is geschreven door Anna Durnez, stagiaire Erfgoeddag en student meertalige communicatie aan de KU Leuven.

Vorig jaar draaide Erfgoeddag helemaal rond het thema 'Thuis'; dit jaar stond alles in het teken van sport en spel. Vier FARO-collega's combineerden beide thema's in een spel over migratie, vluchten en de betekenis van thuis tijdens de Erfgoedweken van 2025.

This is not a game

Plaats van afspraak was het GO! Atheneum Caroline Pauwels in Sint-Jans Molenbeek, een school waar culturele verbinding centraal staat. Dat zie je meteen wanneer je de school binnenkomt en je er in verschillende talen wordt welkom geheten. Vlaggetjes van verschillende landen versieren de speelplaats en leerlingen uit alle hoeken van de wereld spelen er samen tijdens de pauze. Elke student met zijn eigen rugzak, letterlijk en figuurlijk.

Met onze eigen spelletjeszak in de hand trokken we naar de klassen van het vierde middelbaar. Aan de hand van het bordspel This is not a game reflecteerden we er over wat het betekent om te vluchten en de vooroordelen waar vluchtelingen mee te maken krijgen. Geen gemakkelijke opdracht in een klas waar verschillende leerlingen het zelf hebben meegemaakt. De naam van het spel is daarom niet zomaar gekozen. Vluchten is helemaal geen spel, maar de harde realiteit waarin we leven. 

Van Justus Lipsius tot Delvan

Al in 2017 ontwikkelde FARO in samenwerking met Vluchtelingenwerk Vlaanderen en de provincie West-Vlaanderen een bordspel waarbij leerlingen zich inleven in de ervaringen van mensen op de vlucht. Met behulp van verhaalkaarten en doe-opdrachten maken de leerlingen kennis met 14 vluchtelingen die leefden tussen de middeleeuwen en nu. Zo leren ze onder meer de Vlaamse humanist Justus Lipsius en de Syrische Delvan kennen. Samen met hen leggen ze de tocht naar en uit ons land af via het spelbord, waarbij ze inzicht krijgen in de betekenis van vluchten en de obstakels die daarbij komen kijken. 

Het spel maakt duidelijk dat vluchten iets van alle tijden is en niet enkel in Europa voorkomt. Op die manier breekt het met stereotypen die we weleens in het nieuws lezen. Dat die nog steeds leven, blijkt ook wanneer we na afloop van het spel met de leerlingen in discussie gaan. Wanneer we hen vragen naar de vooroordelen waar vluchtelingen mee kampen, vallen al snel de woorden ‘racisme’, ‘profiteurs’ en ‘terroristen’. Het gesprek doet heel wat stof opwaaien en zorgt niet alleen voor boeiende inzichten, maar ook voor heel wat emoties. 

De leerlingen spreken ook over hun eigen ervaringen, de moeilijkheid van asielprocedures, de gevaren van mensensmokkel en de moeite die ze hadden bij het leren van het Nederlands. Het spel opende heel voorzichtig de zware rugzak waar velen van hen dagelijks mee rondlopen. Het spel bood een ingang om de last te delen.  

Migratie en erfgoed

Wat heeft dit spel nu met erfgoed te maken? Eigenlijk alles. De beelden op de verhaalkaarten komen bijvoorbeeld uit archieven. Ook de verhalen die ze begeleiden, zijn erfgoed: ze geven vorm aan gebeurtenissen die ons collectieve geheugen bepalen. Juist omdat deze verhalen bij leerlingen vaak sterke emoties oproepen, wordt duidelijk hoe belangrijk het is om ook pijnlijke geschiedenissen te blijven delen en bewaren. Ze zetten aan tot dialoog en reflectie. Zo dragen deze verhalen niet alleen bij aan het begrip van ons verleden, maar ook aan het besef dat erfgoed leeft − en steeds vaker verweven is met de identiteit van een groeiende groep mensen in onze samenleving.