Beeld, geloof en sociale media: wat vertellen ze ons echt?
Wat hebben kunst, beeld en sociale media met elkaar gemeen? En wat heeft dit te maken met religie en met representatie in beelden? Boeiende vragen voor cultureel-erfgoedwerkers. We denken er samen met hoogleraar kunstgeschiedenis Koenraad Jonckheere (UGent) over na in sessie 2 van het Groot Onderhoud.
Beelden laten weinigen onberoerd. "Maar," zegt Koenraad Jonckheere eind 2024 in een interview met De Standaard: "we zijn ontzettend goedgelovig als het op beelden aankomt." In zijn meest recente boek Instagrammable legt Jonckheere de vinger op opmerkelijke verbanden tussen 2500 jaar Europese kunstgeschiedenis en onze moderne beeldcultuur. Meestal vertrouwen we op wat we zien in een beeld, maar er kritisch mee omgaan is in de cultureel-erfgoedsector natuurlijk wel zo verstandig. En daar zijn we ons allemaal van bewust.
Beelden maken nu eenmaal gebruik van bepaalde mechanismen om onze perceptie te beïnvloeden. Maar welke beelden zijn dan ‘echt’? En welke beelden misleiden ons graag? In de wereld van sociale media voelen we ons wel vaker op een verkeerd been gezet. Perfecte selfies en het geluk dat eruit spreekt, durven we al eens te betwijfelen. Het lijkt ‘goddelijk’, maar is het dat ook? Evengoed trappen we zonder veel achterdocht wel in die valkuil. Ook in het verleden werden beelden in zekere zin gemanipuleerd om bepaalde betekenissen scherper te stellen en dus onze omgang met beelden te beïnvloeden.
De bijbel van de ongeletterden
Het beeld was ooit de bijbel voor de ongeletterden, vooral dan toch wat christelijke voorstellingen betreft. In onze contreien interpreteerde men ze vroeger nogal feilloos. Vandaag is dat in onze diverse samenleving een stuk minder evident.
In sessie 2 gaan we op zoek naar de religieuze aspecten van kunst in het algemeen en de manier waarop die (voornamelijk) in het christendom zijn ingezet ten behoeve van godsdienst. Dat gaat van het ‘idealiseren’ of perfectioneren van personen tot het uitspelen van schoonheid als beeld van de deugd of van een goddelijk principe. Ook in religieuze taferelen spelen die traditionele mechanismen een rol.
De heilige drievuldigheid
In de woorden van Koenraad Jonckheere: "het klinkt misschien absurd, maar sociale media kan je beter begrijpen op basis van een heel oud christelijk dogma, de heilige drievuldigheid. Drie dingen spelen in beeldvorming een rol:
- het échte ding (de werkelijkheid),
- het beeld dat mensen ervan proberen te maken (kunst of ‘konterfeitsel’) en
- het mentale beeld of concept."
Beeldgeletterdheid is dus een aanrader om met een goeie bagage beelden uit zowel verleden als heden te interpreteren. Of het nu gaat om religieuze iconografie, Instagram-selfies of kunst in musea: wie beelden doorziet, kijkt anders, èn scherper naar de wereld.
Praktisch: Groot Onderhoud, op 3 juni in het BMCC, in Brugge.
- Sessie 2 | Wat als kunst onleesbaar wordt? Religieuze beeldtaal, representatie en sociale media (11.40 tot 13.00 uur)
De inschrijvingen lopen als een trein, wacht dus niet te lang meer als je erbij wil zijn: schrijf je snel in voor het Groot Onderhoud. Vrijdag 23 mei sluiten we de inschrijvingen af.
Meer weten?
Koenraad Jonckheere, Instagrammable – Kunst, beeld en sociale media, Hannibal, 2024
Foto's: Caravaggio, De ongelovige Thomas, ca. 1601. Bildergalerie Sanssouci via Wikimedia Commons, publiek domein / Joseph Kosuth, One and three chairs, 1965. Gautier Poupeau via Wikimedia Commons, CC BY 2.0
.jpg){kind=link}
