Dakbrand BOZAR Brussel: meer waterschade dan brandschade

Afgelopen maandag vatte in hartje Brussel het dak van BOZAR vuur. De oorzaak is nog niet bekend maar situeert zich in de technische ruimtes. De brand was na enkele uren geblust. Volgens de berichtgeving bleven de historische interieurs gespaard van het vuur maar er is wel heel wat waterschade, onder meer aan het orgel van de Henry Le Boeufzaal. Hoe gaat het intussen met het cultureel erfgoed?

Bereddering cultureel erfgoed

Nadat het gebouw werd vrijgegeven door de brandweer en de politie, kon gestart worden met de bereddering van het erfgoed. Er werd een controle uitgevoerd op de conditie van het erfgoed, en er kon gestart worden met de triage (prioriteiten bepalen volgens drie ('tri') criteria). Na de triage wordt indien nodig de eerste hulp uitgevoerd.

Bettina Bouttens van het restauratie-atelier Artouché kreeg de opdracht de bereddering van de tekeningen uit te voeren. Enkele jaren geleden volgde mevrouw Bouttens aan de vspw Sint-Amandsberg een opleiding over collectiehulpverlening bij calamiteiten, gegeven door Griet Kockelkoren (KIK) en Anne-Cathérine Olbrechts. Daar maakte ze kennis met Hollytex®, een nonwoven polyesterfolie die in de papierrestauratie wordt gebruikt als ondersteuning tijdens natte technieken en het drogen, vlakken en relaxeren van papier.

Hollytex® is chemisch inert, heeft een goede mechanische weerstand en is resistent tegen schimmel. Hollytex® is heel handig bij het hanteren van nat papier, maar ook uiterst geschikt om als vloeipapier in te zetten voor het gecontroleerd drogen van vochtig papier. FARO heeft dergelijk materiaal op voorraad voor haar opleidingen en kon in dit geval erg kort op de bal spelen. Vermits het hier om een uitzonderlijke situatie ging en omdat dergelijk materiaal vaak enkele weken op voorhand moet worden besteld, konden we de rol bijzonder snel ter beschikking stellen van het restauratie-atelier.

Nazorg calamiteit

De tekeningen bleken niet beschadigd, maar werden om preventieve redenen nagekeken en beschermd met Hollytex®. Het is evenwel cruciaal om de conditiecontrole van de objecten na de calamiteit nauwgezet voort te zetten en verder op te volgen. Er was een kans dat de relatieve vochtigheid van de ruimtes is de voorbije dagen gestegen kon zijn onder invloed van bluswater en regen, maar dat was niet het geval.

De tekeningen werden op vloeipapier gelegd om ze te relaxeren en de Hollytex® werd ingezet als bescherming. De volgende dagen zal mevrouw Bouttens de conditie van de werken verder opvolgen en ingrijpen waar nodig. Het gaat hierbij voornamelijk om preventieve maatregelen, om de schade zoveel mogelijk te beperken.

Crisisbewust, brandbewust en waterbewust

Een brand zoals deze in BOZAR wijst er ons nog maar eens op dat we ons best voorbereiden op een calamiteit. Zonder goede voorbereiding loopt de schade al gauw op. Wie zich wel goed voorbereidt, kan de schade vaak aanzienlijk beperken. Gelukkig bestaan er heel wat middelen en tools om u hierbij te helpen.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Nederland publiceerde recent enkele handige posters die u helpen om u voor te bereiden op een crisis, wateroverlast en brand. Een crisis wordt in deze context gedefinieerd als een noodsituatie waarbij u de hulp moet inroepen van externen.

Crisisbewust worden-zijn-doen in 5 stappen
De waterposter. In samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed werd deze poster door FARO hertaald naar een Vlaamse context.
De brandposter. In samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed hertaalden FARO, Monumentenwacht Vlaanderen en PARCUM deze poster naar een Vlaamse context. Lees ook dit blogbericht over de brandposter.

Op 26 februari geeft FARO samen met Monumentenwacht Vlaanderen en PARCUM een webinar over brandveiligheid in kerken. Meer informatie volgt binnenkort via de FARO-kalender.

Ook FARO helpt u voor te bereiden op een calamiteit

Heeft u zelf een calamiteitenplan, of denkt u er aan een calamiteitenplan uit te werken? Maak dan gebruik van FARO's Erfgoedwijzer. Naast heel wat informatie vindt u er ook voorbeelden van een noodreactie- en herstelplan, waarin u volgens de noodsituatie en met behulp van actiekaarten begeleid wordt bij de stappen die u moet zetten voor de eerste hulp aan het erfgoed. De documenten kunt u downloaden en aanpassen aan uw eigen organisatie.

Heeft u nood aan vorming in verband met het uitwerken van een calamiteitenplan of bent u van plan het te actualiseren? Neem dan contact met ons op. Indien er in uw regio genoeg kandidaten zijn om deel te nemen, zetten we een calamiteitentraject op, waarbij we u stap voor stap begeleiden.

La Berce in Genève, ook in Vlaanderen?

Bij een calamiteit hebben we heel wat specifiek noodmateriaal nodig om de eerste hulp en bereddering van het cultureel erfgoed (‘collectiehulpverlening’) op de juiste manier uit te voeren.

De brand van de bibliotheek in de oude school voor scheikunde in 2008 in Genève was voor de erfgoedorganisaties van de stad een aanleiding om een calamiteitenplan uit te werken, het levend te houden en een container ter beschikking te stellen. Deze container kan door de brandweer worden meegevoerd en geopend en is al enkele keren efficiënt ingezet voor calamiteiten. In de container zitten onder andere ventilatoren en noodmateriaal, specifiek bestemd voor de bereddering van erfgoed. Een inspirerend voorbeeld, en hopelijk binnenkort ook in Vlaanderen ...